75. rocznica akcji Reinhardt

"Marsz Pamięci organizowany jest po raz szósty przez Żydowski Instytut Historyczny, który w tym roku obchodzi 70. rocznicę swojego istnienia. Chcemy żeby tegoroczne wydarzenie było większe niż poprzednio. Zaprosiliśmy do współpracy przedstawicieli miast i miasteczek, których ludność zginęła w getcie warszawskim. Pamiętamy o wszystkich 300 tys. ludzi, którzy zginęli w Treblince, lecz co roku marsz ma swojego bohatera. W tym roku jest to grupa 'Oneg Szabat'" - powiedziała PAP Małgorzata Krzanowska z Żydowskiego Instytutu Historycznego (ŻIH).

Jak wyjaśniła Aleksandra Michno z ŻIH, "Oneg Szabat" była grupą pod przewodnictwem Emanuela Ringelbluma, która "przyjęła niezwykle trudne zadanie zbierania i opracowywania szeroko pojętej dokumentacji na temat losów Żydów podczas okupacji niemieckiej". "Głównie zajmowali się gettem warszawskim, lecz nie tylko. Dzięki nim posiadamy bardzo dużo informacji o przebiegu okupacji w innych miejscowościach" - zaznaczyła Michno.

Marsz rozpocznie się w sobotę późnym popołudniem i wyruszy spod pomnika Umschlagplatz, a następnie przemierzy symboliczną trasę "od śmierci do życia" ulicami Stawki, Karmelicką, Nowolipki i Andersa. Jak dodała Krzanowska, tegoroczna edycja marszu zakończy się pod budynkiem ŻIH przy Tłomackiem, gdzie spotykała się grupa "Oneg Szabat" i gdzie opracowywane, przechowywane i udostępniane jest archiwum Ringelbluma. Tam uczestnicy symbolicznie upamiętnią ofiary, przywiązując do przygotowanej instalacji "Wstążki Pamięci" - skrawki materiału z imionami.

W tym czasie aktorka Maria Seweryn odczyta fragmenty relacji pt. "Ostatnim etapem przesiedlenia jest śmierć", przypisywanej Gustawie Jareckiej. Marii Seweryn towarzyszyć będzie wiolonczelistka Edyta Czerniewicz, która zagra fragmenty muzyczne skomponowane przez kompozytora Marka Czerniewicza.

"Zaproszeni są wszyscy, którzy chcąc oddać hołd grupie 'Oneg Szabat' jak i całej społeczności żydowskiej, która zginęła na terenach Polski" - powiedziała Krzanowska.

Jesienią 1940 r. Niemcy stłoczyli Żydów na obszarze warszawskiego getta, tworząc największą zamkniętą dzielnicą żydowską w okupowanej Europie. W lipcu 1942 r. rozpoczęli jego likwidację, wywożąc do obozu zagłady w Treblince ponad 250 tys. mieszkańców getta.

19 kwietnia 1943 r., kiedy siły niemieckie przystąpiły do ostatecznej likwidacji getta, opór stawili im bojownicy z Żydowskiej Organizacji Bojowej i Żydowskiego Związku Wojskowego. Rozpoczęło się powstanie. Słabo uzbrojeni bojownicy walczyli z oddziałami SS, Wehrmachtu, Policji Bezpieczeństwa i formacjami pomocniczymi prawie miesiąc.

W tym czasie Niemcy zrównali getto z ziemią. Według raportów niemieckich od 20 kwietnia do 16 maja 1943 r. w wykrytych i zlikwidowanych bunkrach znajdowało się ponad 56 tys. Żydów. Ok. 6 tys. zginęło na miejscu w walce, na skutek pożarów czy zaczadzenia. 7 tys. Żydów hitlerowcy zamordowali na terenie getta, tyle samo wysłano do Treblinki. Pozostała grupa ok. 36 tys. została wysłana do innych obozów, głównie Auschwitz i Majdanka.