​Debata: Tadeusz Mazowiecki i ugoda 1989 roku

Opozycja "solidarnościowa" zmierzała od 1986 r. do ugody z obozem władzy, a Tadeusz Mazowiecki był jednym z architektów tej strategii. Naturalnie ten cel nie był bezwarunkowy, opozycja stawiała jako podstawowy warunek ponowne prawne uznanie NSZZ "Solidarność". Gdyby komuniści na to się nie zgodzili, nie doszłoby w ogóle do "okrągłego stołu". Ale nowy system polityczny, jaki się z tej ugody wyłaniał, był hybrydalny - z silnymi pozostałościami starego porządku. Opozycja godziła się na to, zakładała bowiem, że przywrócenie "Solidarności" stopniowo - w perspektywie kilku lat - wymusi inne zmiany.
Takie były (od strony opozycji) podstawy polityczne ugody. Potem historia przyspieszyła.
To, co się stało 4 i 18 czerwca 1989, oznaczało przejście do następnego etapu, w którym stopniowo opozycja przejmuje odpowiedzialność za rządzenie.

Tadeusz Mazowiecki wprawdzie nie startował w wyborach czerwcowych, protestując w ten sposób przeciwko zbyt wąskiej konstrukcji grona kandydatów  "Solidarności" do Sejmu i Senatu.  Zgadzał się jednak z linią polityczną głównego nurtu opozycji. I dlatego nie odmówił, gdy w sierpniu 1989 r. zaproponowano mu objęcie stanowiska premiera w pierwszym niekomunistycznym rządzie.

Z pewnością  sytuacja polityczna z jesieni 1989 r. nie pozwalała jeszcze na zbudowanie od podstaw nowego - całkowicie niekomunistycznego - państwa. Symbolicznym tego wyrazem była obecność komunistycznych ministrów w rządzie Mazowieckiego. W tym sensie Mazowiecki i jego zwolennicy mieli później rację, powiadając, że rząd nie mógł być całkowicie nieobciążony wpływami komunistycznymi.

Jednak to nie kończy debaty, raczej dopiero ją rozpoczyna. Czy rząd powinien był radykalnie przeorientować swoją politykę i pozbyć się komunistycznych ministrów na przełomie 1989 i 1990 - w sytuacji upadku systemu komunistycznego w Europie Środkowej?
Jakie były najważniejsze obszary, na których rząd mógł wtedy dokonać przyspieszenia reform? Czy przyspieszenia takiego dało się dokonać przy respektowaniu porządku demokratycznego? 

Debata "Tadeusz Mazowiecki i ugoda 1989 roku" - Kraków, 11 czerwca 2015 r., 
godz. 18.00, Radio Kraków (Sala im. Romany Bobrowskiej).

Strona wydarzenia dostępna tutaj

Roman Graczyk "Od uwikłania do autentyczności. Biografia polityczna Tadeusza Mazowieckiego"

Biografia Tadeusza Mazowieckiego, napisana przez Romana Graczyka,  pokazuje drogę życiową pierwszego premiera III RP bez tabu i tez a priori. Opisać to bogate życie można tylko tekstem otwartym, którego ambicją nie jest służenie żadnej ze stron sporu o polską przeszłość, lecz tylko prawdzie. Taką drogę obrał autor niniejszej książki.  
Mazowiecki był aktywny w życiu publicznym od pierwszych lat powojennych aż do początków XXI wieku. Działał w czasie trudnym, przerażającym, oszałamiającym - czasie totalitarnym, który pozostawił po sobie zgliszcza. Później natomiast został pierwszoplanowym aktorem w trudnym procesie budowania demokracji. Zaangażowanie to dało Tadeuszowi Mazowieckiemu specjalne miejsce w historii Polski XX wieku.

Roman Graczyk (1958) - dziennikarz, publicysta, historyk. Pracował w "Tygodniku Powszechnym", w Radiu Kraków, w "Gazecie Wyborczej". Obecnie jest pracownikiem Instytutu Pamięci Narodowej, pisuje dla Interii.pl, wpolityce.pl oraz "Rzeczpospolitej".
Zajmował się m.in. ustrojem politycznym, miejscem Kościoła w demokracji oraz historią polityczną PRL. Autor książek: Konstytucja dla Polski (1997); Polski Kościół - polska demokracja (1999); Bo jestem z Wilna. Z Józefą Hennelową rozmawia Roman Graczyk (2001); Tropem SB. Jak czytać teczki (2007); Cena przetrwania? SB wobec "Tygodnika Powszechnego" (2011); Chrzanowski (2013).

Opinie o książce "Od uwikłania do autentyczności. Biografia polityczna Tadeusza Mazowieckiego"

Biografie bywają ciekawe, jeśli są jak renesansowe portrety:  światło pada w nich na  postać z kilku stron.  Roman Graczyk napisał taką właśnie biografię Tadeusza Mazowieckiego. Nie było to łatwe, zważywszy że postać pierwszego premiera pozostaje ikoną dla  rozgrywających się dzisiaj ostrych konfliktów politycznych.  Tymczasem Graczyk nie umieszcza swego bohatera na  żadnym partyjnym sztandarze, ale uparcie szuka kluczowych wątków, które ukształtowały tego polityka.  I znajduje je w uwikłaniu Mazowieckiego w komunizm oraz jego niezmiennej wierze w Chrystusa - Zbawiciela ludzi. Świetna lektura!

Jan Rokita

Roman Graczyk opisał życie Tadeusza Mazowieckiego, nie uciekając od momentów trudnych. Nie jest to relacja beznamiętna; autor toczy ze swym bohaterem polemikę. Nie podzielam wielu jego opinii, czytając, często miałem ochotę podejmować dyskusję, wskazywać na niesłuszność czy pochopność ocen, ale w tym także tkwi wartość tej pracy. Wybory dróg  były różnorakie, rzeczywistość nie jest bowiem czarno-biała. Roman Graczyk przedstawia to w całej złożoności.

Jan Lityński