Kardynał Bolesław Kominek - orędownik polsko-niemieckiego pojednania

W wywiadzie, który niemiecka telewizja ARD wyemitowała w styczniu 1966, niespełna trzy miesiące po wystosowaniu słynnego "Orędzia...", abp Kominek pytany o przyszłość polsko-niemieckich stosunków stwierdził, że "dialog jest nie tylko nakazem chwili, lecz znajduje się w fazie rozwoju".

- Nie mamy uczucia nienawiści do Niemiec - podkreślał hierarcha w wywiadzie. - Jako Polacy nie odczuwamy nacjonalistycznej nienawiści. Natomiast ciągle jeszcze boimy się Niemiec, bo nie wiemy właściwie co kipi w duszy niemieckiego narodu. Czy ona znów nie wybuchnie jak wulkan.

Bolesław Kominek urodził się w 1903 r. w Radlinie koło Wodzisławia Śląskiego. Studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie oraz w Instytucie Katolickim w Paryżu. Święcenia kapłańskie przyjął w Katowicach w 1927 r. Od 1930 r. pracował w diecezji katowickiej, był m.in. sekretarzem Akcji Katolickiej.

Po II wojnie światowej został mianowany administratorem apostolskim Opola i stworzył podstawy do powołania w późniejszych latach diecezji opolskiej. Jego działalność spotkała się z niechętnym przyjęciem władz komunistycznych, w 1951 r. został zmuszony do opuszczenia Opola, przebywał w Krakowie oraz w Sierszy. W tym samym roku otrzymał papieską nominację na biskupa tytularnego Sofene, z zadaniami rządcy polskiej części archidiecezji wrocławskiej. Tej nominacji ponownie sprzeciwiły się władze państwowe, biskup nie mógł rezydować w stolicy Dolnego Śląska, a sakrę przyjął potajemnie w Przemyślu.

W 1956 r. został ostatecznie dopuszczony do objęcia urzędu, od 1967 r. był administratorem apostolskim archidiecezji wrocławskiej. 28 czerwca 1972 roku został pełnoprawnym arcybiskupem metropolitą wrocławskim, pierwszym od śmierci Adolfa Bertrama w 1945 r. W latach 1962-1965 uczestniczył w obradach Soboru Watykańskiego II.

To właśnie podczas obrad kończących Sobór Watykański II, 18 listopada 1965 r., zostało wystosowane "Orędzie biskupów polskich do ich niemieckich braci w chrystusowym urzędzie pasterskim". Abp Kominek był inicjatorem i jednym z współautorów tego dokumentu, zwanego też "Orędziem pojednania". Opracowanie treści "Orędzia..." było wynikiem konsultacji z biskupami niemieckimi. Z ramienia Episkopatu niemieckiego uczestniczyli w nich biskupi Franz Hensback, Joseph Schroeffer i Otto Spuelbeck, zaś ze strony Episkopatu polskiego arcybiskupi Bolesław Kominek i Karol Wojtyła oraz bp Jerzy Stroba. W trakcie tych narad tekst listu był wielokrotnie przerabiany.

Biskupi, nawiązując do tysiąclecia chrztu Polski, jej historii i doświadczeń narodu polskiego, napisali: "W tym ogólno-chrześcijańskim, a zarazem bardzo humanitarnym duchu wyciągamy do Was nasze dłonie z ław kończącego się soboru, przebaczamy i prosimy o przebaczenie. Jeśli Wy - biskupi niemieccy i ojcowie soboru - ujmiecie po bratersku nasze wyciągnięte dłonie, wówczas dopiero będziemy mogli z czystym sumieniem obchodzić w Polsce nasze Millenium na sposób całkowicie chrześcijański. Zapraszamy Was po to serdecznie do Polski".

W "Orędziu" wychodzono z założenia, że należy położyć kres wielowiekowym konfliktom Niemiec i Polski, i wybaczyć sobie wzajemnie "własne winy". Dla Episkopatu polskiego orędzie oznaczało wówczas konfrontację z władzami komunistycznymi, które zarzuciły Kościołowi ingerencję w polską politykę zagraniczną.

Biskupi niemieccy w odpowiedzi napisali: "Ze wzruszeniem i radością odebraliśmy Wasze 'Orędzie' oraz Wasze zaproszenie do wzięcia udziału w obchodzie tysiąclecia chrztu narodu polskiego. Możliwość wystosowania do nas tych słów uważamy za cenny owoc naszej współpracy soborowej. Z wdzięcznością podejmujemy Wasze 'Orędzie' i żywimy nadzieję, iż rozpoczęty między nami dialog znajdzie swój dalszy ciąg w Polsce i w Niemczech".

Historycy Kościoła podkreślają wkład kardynała Kominka w unormowanie stosunków dyplomatycznych między Polską a Niemcami. "Rozstrzygnięcie tych kwestii w skali międzynarodowej przyniósł rok 1970, kiedy to 7 grudnia został podpisany układ warszawski między Polską i RFN" - przypomina w opracowaniu "Z dziejów Archidiecezji Wrocławskiej" ks. prof. Józef Pater. Ratyfikacja tego traktatu umożliwiła Kościołowi ustabilizowanie polskiej organizacji kościelnej na ziemiach zachodnich i północnych.

W marcu 1973 r. abp Kominek został kardynałem. Rok późnej zmarł; spoczął w Katedrze Wrocławskiej.