O komunizmie w ujęciu antropologicznym
„Czym był komunizm?” - na tak postawione pytanie będą starali się udzielić odpowiedzi uczestnicy spotkania z cyklu „Krakowska Loża Historii Współczesnej”. W dyskusji, którą poprowadzi Roman Graczyk, wezmą udział dr Wojciech Frazik oraz dr Maciej Zakrzewski. Spotkanie odbędzie się 18 czerwca o godz. 18 przy ul. Rajskiej 1 w Krakowie. Organizatorami cyklu są Instytut Pamięci Narodowej oraz Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Krakowie.
Kanwą dyskusji jest książka W stronę antropologii "bezpieki". Nieklasyczna refleksja nad aparatem bezpieczeństwa w Polsce Ludowej. Pokazuje ona komunizm i jego rdzeń - policję polityczną, od nieco innej strony, niż się to czyni zazwyczaj. Jej autorzy stoją na stanowisku, że opisywanie komunistycznej "bezpieki" metodami historii zdarzeniowej jest niewystarczające i proponują perspektywę antropologiczną. I tak, znajdziemy tu m. in. studia "bezpieki" od strony psychologicznej, od strony jej recepcji w sztuce czy w literaturze.
Maciej Zakrzewski, współautor W stronę antropologii... zajął się w tekście "Ontologia bezpieki - organa bezpieczeństwa w perspektywie leninowskiej teorii politycznej. Zarys zagadnienia" bezpieką jako elementem ideologicznych podstaw systemu.
Zakrzewski pisze, że opis komunistycznego aparatu bezpieczeństwa zawężony do "rekonstrukcji wydarzeń i stosowanego zwykle wyjaśnienia wyłącznie w kategoriach imperializmu sowieckiego czy walki o władzę tworzy obraz niepełny, gubiący specyfikę systemu komunistycznego i sprowadzający go jedynie do jednego z wielu systemów zniewolenia odznaczającego się stosowaniem terroru i technik manipulacji społecznej na niespotykaną dotąd skalę".
Kwestia, którą stawia Zakrzewski nie jest nowa. W polskiej historiografii istnieje ona od czasów 7-tomowego dzieła Jana Kucharzewskiego "Od białego caratu do czerwonego" (wydanego w latach 1923 - 1935). Jak pokazuje sam tytuł tej pracy, można rozumieć Związek Radziecki (i szerzej komunizm jako formację ustrojową) jako nowszą odmianę rosyjskiego samodzierżawia. Inni z kolei (Miłosz, Wat, Besançon, Malia, Kołakowski) stali na stanowisku, że sowietyzm miał cechy swoiste, nie dające się zredukować do formy rosyjskości.
18 czerwca 2014 r., Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Krakowie, przy ul. Rajskiej 1, (sala 315, III piętro), godz. 18.00.
W stronę antropologii "bezpieki". Nieklasyczna refleksja nad aparatem bezpieczeństwa w Polsce Ludowej, praca zbiorowa, red. Jarosław Syrnyk, Agnieszka Klarman, Mariusz Mazur, Eugeniusz Kłosek, Instytut Pamięci Narodowej, Wrocław 2014.
opr. AS
