Śladem Armii Krajowej i Akcji "Burza"

​1 września 1939 r. wojska III Rzeszy i Słowacji zaatakowały Polskę. Wadowice i Kalwarię niemieccy żołnierze zajęli już czwartego dnia wojny. Wkrótce pod ich zarządem znalazły się wszystkie okoliczne miejscowości. Rozpoczął się ciężki okres okupacji. Ziemia Wadowicka podzielona została na dwie części: jedną bezpośrednio wcielono do III Rzeszy, a drugą przyłączono do Generalnego Gubernatorstwa (GG). Granicę wyznaczał bieg rzeki Skawy. Ziemie znajdujące się na jej zachodnim brzegu, w tym Wadowice i Andrychów zostały wcielone do III Rzeszy.

Pomimo ciężkich warunków egzystencji wielu mieszkańców podjęło trud walki o niepodległą Polskę. Na Ziemi Wadowickiej już w 1939 r. zaczęto organizować lokalne struktury Związku Walki Zbrojnej (ZWZ), który 14 lutego 1942 r. przemianowany został na Armię Krajową (AK). Na początku 1940 r. utworzony został Obwód Wadowice, wchodzący w skład Okręgu Śląskiego AK. Na czele Obwodu stanął dr Apolinary Wietrzny ps. "Wiktor"(choć kluczową rolę odgrywał por. Tadeusz Wolf ps. "Ryś"), a siedzibą Komendy został Andrychów. Pomimo ciągłego zagrożenia i intensywnej polityki germanizacyjnej, na terenie Obwodu udało się zorganizować zespoły zajmujące się m.in. wywiadem, legalizacją oraz udzielaniem schronienia uciekinierom, a także osobom zagrożonym przez niemiecki aparat terroru. Po scaleniu  AK z NOW siedziba Obwodu przeniesiona została do Wadowic. Podczas akcji "Burza" w okolicy Kocierza działalność prowadził niewielki oddział partyzancki.

Natomiast na terenie GG w 1941 r. w ramach Okręgu Kraków zorganizowany został Podobwód ZWZ Kalwaria. Swoim zasięgiem obejmował rejon Kalwarii Zebrzydowskiej, Lanckorony oraz Przytkowic. Dowodzili nim kolejno: por. Franciszek Pawłowski ps. "Sęp" oraz por. Władysław Wojas ps. "Dąb". Początkowo, w czasach wzmożonego niemieckiego terroru, działalność ZWZ-AK nastawiona była na organizację szkoleń, gromadzenie zaopatrzenia i przeprowadzanie odpowiednio zakamuflowanych akcji najpierw propagandowych, a następnie sabotażowo -dywersyjnych. W 1943 roku na terenie Podobwodu sformowane zostały oddziały m.in. o kryptonimach "Jastrząb" oraz "Setka" (ppor. Alojzy Piekarz ps. "Lep"). Żołnierze tych oddziałów atakowali graniczne strażnice, a także niszczyli niemieckie szlaki komunikacyjne. Żołnierze "Setki w styczniu 1944 r. w Brzeźnicy oraz w marcu 1944 r. w Kalwarii Zebrzydowskiej przeprowadzili akcje, podczas których zniszczyli dokumentację kontyngentową, tj. ewidencję obowiązkowych dostaw, którymi obarczana była miejscowa polska ludność.

Wiosną 1944 r. na terenie Ziemi Wadowickiej przygotowano się do realizacji Akcji "Burza". Z miejscowych jednostek w kwietniu 1944 r. utworzono 12 Pułk Piechoty AK. W chwili rozpoczęcia Akcji "Burza" został on włączony do Grupy Operacyjnej "Śląsk Cieszyński", dowodzonej przez gen. Brunona Olbrychta PS. "Olza". Sztab formacji swoją siedzibę miał w zabudowaniach gospodarczych klasztoru OO. Bernardynów w Kalwarii Zebrzydowskiej. W ramach akcji "Burza" żołnierze Pułku przeprowadzali akcje rozbrajania Niemców, atakowali szlaki komunikacyjne oraz gromadzili zaopatrzenie. Jedną z najbardziej brawurowych akcji było odbicie gen. Brunona Olbrychta przeprowadzone 28 września 1944 r. w Kalwarii Zebrzydowskiej. Oprócz dowódcy wolność odzyskało kilkoro innych osób.

4 października 1944 r. Akcja "Burza" na Ziemi Wadowickiej została odwołana. Niektóre oddziały kontynuowały jednak działalność. Na przykład 31 października rozbrojono niemieckich żandarmów, którzy przybyli do Podolan w celu rekwizycji. Najprawdopodobniej to w reakcji na tę operację, 6 listopada Niemcy przeprowadzili pacyfikację Leńcz, Podolan, Zarzyc Wielkich, Zarzyc Małych oraz Izdebnika.

W związku z wkroczeniem Armii Czerwonej, 19 stycznia 1945 r. rozwiązano AK. Na obszar Ziemi Wadowickiej sowieckie oddziały wkroczyły w ostatniej dekadzie stycznia 1945 r.

Mobilna wystawa Śladem Armii Krajowej i Akcji "Burza" w Małopolsce odwiedzi:

11-12.05 - Rynek w Wadowicach

20-21.05 - Rynek w Olkuszu

 25-26. 05 - Rynek w Myślenicach

27-28.05  - Rynek w Nowym Targu

3-4.06  - Rynek w Nowym Sączu

 15-16.06 - Rynek w Miechowie

17-18.06  - Rynek w Tarnowie