Śladem Armii Krajowej i Akcji "Burza" w Małopolsce

Akcja "Burza" trwała od stycznia do października 1944 r., czyli od wejścia wojsk sowieckich na Wołyń, aż do końcowych walk ofensywy na linii Narwi, Wisły i Wisłoki.  Działania polskiego podziemia zaangażowały dziesiątki tysięcy osób i objęły swym zasięgiem znaczny obszar wschodnich terenów dawnej Rzeczpospolitej.

W wymiarze pamięci lokalnych społeczności działania Armii Krajowej były czasem wielkich nadziei na uwolnienie się od niemieckiego okupanta. Był to także czas wzmożonych represji,  zarówno ze strony niemieckich regularnych oddziałów wojskowych i policyjnych sił porządkowych, jak i ze strony Sowietów, przeciwko którym żołnierze AK nie występowali.  Polacy, podejmując działania zmierzające do manifestowania samostanowienia swojego państwa, byli traktowani jako wrogowie ZSRS, mordowani i zsyłani na Wschód.

Na początku 1944 r. okręg krakowski Armii Krajowej był najsilniejszym okręgiem w kraju, jego stan liczebny wynosił 90 tys. żołnierzy, z czego 60 tys. pochodziło z podokręgu Rzeszów.  Wyróżniał się także znaczącą liczbą zaprzysiężonych oficerów, podoficerów i podchorążych. Wielu z nich zostało aresztowanych i straconych w czasie działań zbrojnych. Ci, którzy przeżyli, spotkali się z represjami ze strony powojennej władzy. 

Mobilizacja Armii Krajowej w ramach Akcji "Burza" na terenie obecnej Małopolski miała niejednorodny zasięg i przebieg. W inspektoracie tarnowskim i krakowskim  działały oddziały 6 Dywizji Piechoty AK płk. Wojciecha Waydy "Odweta", w rejonie Olkusza walki podejmowała 106 Dywizja Piechoty AK ppłk. Bolesława Nieczui-Ostrowskiego "Tysiąca" i Krakowska Brygada Kawalerii Zmotoryzowanej AK mjr. Edwarda Kleszczyńskiego.

Walki w inspektoracie miechowskim zaowocowały utworzeniem Rzeczpospolitej Kazimiersko-Miechowskiej. 5 sierpnia 1944 r.  doszło do bitwy o Skalbmierz i Jaksice. W rejonie bocheńskim z 26 na 27 lipca doszło do uderzenia na więzienie w Wiśniczu, które skończyło się uwolnieniem 120 więźniów. 

Obszar inspektoratu Tarnów był miejscem działań zbrojnych 16 Pułku Piechoty AK i I Batalionu 16 pp AK "Barbara", który 29 września starł się z Niemczami pod Jamną.  Na terenie Sądecczyzny dochodziło do potyczek zbrojnych z udziałem oddziałów partyzanckich i Kurierów ZWZ-AK. 

Ziemia nowotarska była obszarem bitwy ochotnickiej.  Na terenie zgrupowania partyzanckiego obwodu myślenickiego AK "Murawa" pod dowództwem ppor. Wincentego Horodyńskiego "Kościeszy", a później mjr. A. W. Mikuły "Oriona doszło 10 - 15 września do bitwy w lasach Łysina-Kamiennik związanej z pacyfikacją Wiśniowej i Lipnika, a 29 listopada bitwa Zgrupowania "Kościeszy" w masywie Kotonia.

Szczególnym miejscem był obszar inspektoratu wadowickiego, gdzie 4 października 1944 r.  gen. Brunon Olbrycht ps. "Olza" wydał rozkaz o odwołaniu Akcji "Burza".

Bohaterowie wielu z tych wydarzeń pozostali zapomniani przez historię, lecz często pamięć o nich przetrwała w przekazach rodzinnych utrwalonych materialnymi pamiątkami. Muzeum Armii Krajowej, podążając szlakiem żołnierzy AK, szuka wszelkich świadectw o wydarzeniach związanych z Akcją "Burza". Celem projektu jest przypomnienie działań zbrojnych, jakie miały miejsce w 1944 r. na terenie Małopolski i oddanie hołdu ich zapomnianym bohaterom.

Wielka historia to pamięć o wydarzeniach dotyczących prywatnej ojczyzny. Podziel się historią swoich dziadków, krewnych i znajomych. Ich służba powoli się kończy. Może w Twojej rodzinie także byli bohaterowie.

Mobilna wystawa historyczno-edukacyjna organizowana przez Muzeum Armii Krajowej w maju i czerwcu odwiedzi 8 miejscowości. Najbliższym  miejscem wystawy objazdowej jest Rynek w Olkuszu (20-21 maja). Podczas dwudniowego wydarzenia młodzież będzie mogła wziąć udział w grze edukacyjnej i podziwiać pokazy grup rekonstruktorskich.  Zainteresowani historią II wojny światowej zobaczą repliki broni i umundurowania, a także zdjęcia i materiały archiwalne. W poszczególnych miejscowościach będą sadzone  "Dęby Armii Krajowej".

Muzeum AK szuka pamiątek i świadectw o wydarzeniach związanych z Akcją "Burza", które miały miejsce na terenie obecnego Województwa Małopolskiego. Na podstawie zebranych materiałów powstanie interaktywna mapa wyznaczająca szlak działań zbrojnych żołnierzy AK w Małopolsce.   

Występując z inicjatywą mobilnej wystawy Muzeum Armii Krajowej pragnie włączyć lokalne społeczności we współtworzenie ekspozycji, która przypomina historię ich miejscowości i lokalnych bohaterów. To wspaniała lekcja "żywej" historii i międzypokoleniowego przekazu wartości ważnych do kształtowania postaw młodych Polaków.

Mobilna wystawa Śladem Armii Krajowej i Akcji "Burza" w Małopolsce odwiedzi:

20-21.05 - Rynek w Olkuszu

25-26. 05 - Rynek w Myślenicach

27-28.05  - Rynek w Nowym Targu

3-4.06  - Rynek w Nowym Sączu

15-16.06 - Rynek w Miechowie

17-18.06  - Rynek w Tarnowie  

Pracownicy Muzeum Armii Krajowej, edukatorzy i wolontariusze czekać będą na zainteresowanych od 10.00 do 15.00.

Program:

10.00-15.00 dni robocze

Spotkania dla dzieci i młodzieży szkolnej, gra wielkoformatowa "Śladem AK i Akcji 'Burza'", spotkania z historykami i edukatorami z Muzeum AK w Krakowie.

Dni świąteczne lub soboty 11.00-16.00

Pokazy grup rekonstruktorskich, spotkania z historykami z Muzeum AK w Krakowie, zbiórka pamiątek po żołnierzach AK, mini-wystawa multimedialna, konkursy z nagrodami.

Na udział w grze obowiązują zapisy: akcja burza@muzeum-ak.pl

Projekt jest realizowany przy wsparciu finansowym Województwa Małopolskiego.