Świadkowie i strażnicy historii. Nagroda Instytutu Pamięci Narodowej w Krakowie

Uroczystość wręczenia nagród "Świadek Historii" odbyła się 26 czerwca 2014 roku, w sali obrad Urzędu Rady Miasta Krakowa.

- Są to nagrody regionalne, otrzymują je osoby, które nie tylko były świadkami historii ale także ją współtworzyły - powiedział otwierając uroczystość dyrektor krakowskiego IPN-u Marek Lasota.

W III edycji nagrody wyróżnienie otrzymali: Stanisław Handzlik, Małgorzata Janiec, Tadeusz Kowalczyk, Zbigniew Paliwoda, Andrzej Szkaradek i Pelagia Potocka (pośmiertnie).

Stanisław Handzlik był współtwórcą NSZZ Solidarność w kombinacie im. Lenina, wiceprzewodniczącym Komisji Robotniczej Hutników "S" HiL. Organizował strajk w Hucie oraz działał aktywnie w podziemnych strukturach związku. Uczestniczył w strajku w Hucie im. Lenina na przełomie maja i kwietnia 1988 roku. Prześladowany, zatrzymywany i przesłuchiwany, skazany na 4 lata więzienia w sierpniu 1982 roku, zwolniony z pracy z zakazem zatrudnienia. Działacz Krakowskiego KO "S"; współtwórca Krakowskiej Fundacji Komunikacji Społecznej. Obecnie działa na rzecz ocalenia dziedzictwa Solidarności, członek Stowarzyszenia Sieć Solidarności. W 2013 roku był współorganizatorem jubileuszu 30-lecia Duszpasterstwa Hutników w Nowej Hucie.

Małgorzata Janiec była członkiem-założycielem NSZZ "Solidarność", zastępcą przewodniczącego Komisji Zakładowej  NZSS "Solidarność" w Spółdzielni Mieszkaniowej "Wspólnota", a następnie członka Komisji Rewizyjnej NSZZ "Solidarność" Regionu Małopolska. Brała udział w kolportażu publikacji i wydawnictw podziemnych. Jest prezesem Zrzeszenia "Wolność i Niezawisłość" Obszar Południowy w Krakowie. Reprezentuje tę organizację w Małopolskiej Radzie Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych oraz Porozumienia Organizacji Kombatanckich i Niepodległościowych w Krakowie. Współpracuje z Muzeum Armii Krajowej w Krakowie. Wygłasza w nim prelekcje dotyczące Polskiego Państwa Podziemnego. Współredaktor "Orła Białego". Odznaczona: Srebrnym Krzyżem Zasługi, Krzyżem II Obrony Lwowa rozpoczętej w 1939 r. oraz Krzyżem Zrzeszenia "WiN". Zaangażowana w prace organizacji kombatanckich oraz w wychowanie obywatelskie i patriotyczne młodego pokolenia.

Tadeusz Kowalczyk - nauczyciel, rolnik, pszczelarz. Wychowywany w tradycji ruchu ludowego. Za próbę ucieczki na Zachód w 1950 roku skazany na 16 lat więzienia. Od roku 1980 działacz NSZZ "Solidarność" Rolników Indywidualnych - od listopada 1981 roku przewodniczący Zarządu Wojewódzkiego RI w Kielcach. W stanie wojennym ukrywał się do 2 stycznia 1983 r. Po ujawnieniu kontynuował działalność opozycyjną, w duszpasterstwie rolników współpracował z ks. Bijakiem z Wilanowa. W 1987 brał udział w reaktywowaniu Tymczasowej Rady Krajowej Związku (skarbnik). Po 1989 roku został wybrany dwukrotnie posłem (kadencje: X i I). Wierny tradycji niepodległościowej, czynnie uczestniczy w przekazywaniu swojej wiedzy kolejnym pokoleniom.

Zbigniew Paliwoda był żołnierzem 6 krakowskiej kompanii należącej do zgrupowania Józefa Kurasia "Ognia". Jeden z ostatnich żyjących uczestników akcji rozbicia więzienia św. Michała w Krakowie. Przez lata zajmował się sprawami kombatantów z okresu podziemia wojennego i powojennego. Niestrudzony uczestnik spotkań z młodzieżą, mimo kłopotów z poruszaniem się wciąż uczestniczący w przywracaniu pamięci o żołnierzach wyklętych. Przywiązany do wielkich tradycji walk Polaków o wolność Ojczyzny niestrudzenie przypomina o wartościach patriotycznych i obywatelskich, które powinny kształtować polską dumę.

Pelagia Potocka (1909 - 1994), łączniczka  w Armii Krajowej. Kustosz w Muzeum Czartoryskich, jako osoba zaufana Marii Ludwiki Czartoryskiej od początku II wojny światowej kierowała muzeum. Dzięki niej uratowano unikatową i bezcenną kolekcję dzieł sztuki i pamiątek narodowych. Ukrywała na strychu swego pałacu dzieci żydowskie. W stanie wojennym dawała schronienie młodzieży ściganej przez milicję. W okresie powojennym prowadziła nasłuchy Radia Wolna Europa i Głosu Ameryki, uzyskane wiadomości kolportowała w formie ulotek. Została odznaczona pośmiertnie w 2007 r. Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Niezwykła osoba dająca świadectwo obywatelskiej postawy.

Andrzej Szkaradek. Od 1978 r. kolporter "Robotnika". W NSZZ "S" od 1980 r. Uczestnik strajku okupacyjnego w Ratuszu w Nowym Sączu. Zaangażowany w tworzeniu struktur "S" w województwie nowosądeckim. Internowany w Załężu, a następnie w Uhercach i w Nowym Łupkowie. Zaangażowany w tworzeniu MKS Nowy Sącz od początku 1983 r. Inicjator i współtwórca struktur zakładowych podziemnej "S". W 1983 r. wznowił wydanie "Wiadomości Nowosądeckich", redaktor i drukarz. Kolporter wydawnictw m.in. "Aktualności", "Serwisu Informacyjnego", "Kroniki Małopolskiej", "Solidarności Walczącej", "Hutnika" i "Tygodnika Mazowsze". Członek ogólnopolskiej Komisji Interwencji i Praworządności "S". Jeden z głównych inicjatorów powstania Instytutu Pamięci Narodowej. Do dziś aktywnie kultywuje pamięć o wielkiej idei, jaką była "Solidarność".

Nagroda "Świadek Historii" jest przyznawana osobom szczególnie zasłużonym dla upamiętniania historii Narodu Polskiego w regionie oraz osobom wspierającym pion edukacyjny IPN w dziele edukacji historycznej. Jest nadawana w podziękowaniu za trud przechowywania, gromadzenia i rozpowszechniania wiedzy o najnowszej historii Polski w czasach, kiedy historia współczesna przez władze PRL była wykorzystywana do celów propagandowych.

Nagrodę przyznaje Kapituła, której przewodniczącym jest prezes Instytutu Pamięci Narodowej. Do tej pory nagrodą zostali uhonorowani: ks. Kardynał Franciszek A. Marcharski, Stanisław Malara, Daniel P. Perchel, Adam Roliński, Władysław Skalski, mjr Jerzy Wesołowski oraz Kazimierz Cholewa, Bogusław Sonik, Andrzej Jankowski (Kielce), Anna Łakomiec (Kielce), ks. Władysław Palmowski, Józef Jarno, Zofia Dubjelova (pośmiertnie).

Opr. AS