"WiN odszedł od walki zbrojnej"
Nie zgadzali się na sowietyzację Polski. 66 lat temu komuniści zamordowali członków IV zarządu zrzeszenia Wolność i Niezawisłość. Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych upamiętnia to wydarzenie. 1 marca 1951 roku, w mokotowskim więzieniu, stracono Łukasza Cieplińskiego, Mieczysława Kawalca, Józefa Batorego, Adam Lazarowicza, Franciszka Błażeja, Karola Chmiela i Józefa Rzepkę.
Zrzeszenie Wolność i Niezawisłość powstało z inicjatywy pułkownika Jana Rzepeckiego w 1945 roku. Organizacja była odpowiedzią podziemia poakowskiego na decyzję konferencji jałtańskiej - wyjaśnia szef Oddziałowego Biura Badań Historycznych IPN w Warszawie dr Tomasz Łabuszewski. Przypomina on, że Wielka Trójka zapewniała, że w Polsce będą przeprowadzone wolne wybory do sejmu ustawodawczego. Historyk mówi, że powstanie Polskiego Stronnictwa Ludowego było nadzieją dla dowódców konspiracji. Zaistniała wtedy szansa walki politycznej o zachowanie demokracji w Polsce - podkreśla rozmówca IAR. Dodaje on, że niestety sowieci nie zamierzali przestrzegać ustaleń konferencji w Jałcie.
Łabuszewski mówi, że zrzeszenie odeszło od walki zbrojnej, na rzecz walki społeczno-politycznej i wywiadowczej. Informowano w nielegalnej prasie o tym co dzieje się w kraju - informuje szef Oddziałowego Biura Badań Historycznych IPN w Warszawie. Podkreśla, że zbierano ważną dokumentacje. Organizacja Wolność i Niezawisłość przygotowała między innymi dokument o zbrodniach sowieckich dokonanych na terenie Polski i manifest do Organizacji Narodów Zjednoczonych opisujący sytuacje w Polsce - dodaje Łabuszewski. Jego zdaniem wiele tysięcy bohaterskich osób wykonało tą istotną pracę.
Organizacja dopuszczała jednak możliwość zbrojnej samoobrony - dodaje historyk. Przypomina on, że oddziały WiN w Ostrowi Mazowieckiej przeprowadziły ostatnią, wielką akcję z zakresu samoobrony. Było to rozbicie więzienia w Pułtusku. Łabuszewski przypomina, że dowódcami oddziałów Wolności i Niezawisłości byli między innymi Hieronim Dekutowski "Zapora" czy Zdzisław Broński "Uskok". To są bohaterowie wpisujący się w nurt podziemia winowskiego - dodaje rozmówca IAR.
W latach 1945-46 zrzeszenie Wolność i Niezawisłość liczyło ponad 30 tysięcy członków. Organizacja zakończyła działalność na przełomie 1947-48 roku po aresztowaniu członków IV zarządu WIN. V komenda Wolności i Niezawisłości była prowokacją Urzędu Bezpieczeństwa. Tak zwana operacja "Cezary" miała na celu wyniszczenie środowisk zdecydowanych na kontynuowanie oporu. W jej wyniku do więzień trafiły setki ludzi, którzy w dobrej wierzę podejmowali działalność w organizacji.
W 2001 roku Sejm Rzeczpospolitej przyjął specjalną uchwałę, w której złożył hołd pomordowanym, więzionym i prześladowanym członkom organizacji "Wolność i Niezawisłość".
