​Wystawa IPN o postaciach i dorobku uchodźstwa niepodległościowego

"Dorobek polskiego uchodźstwa niepodległościowego wciąż jest niewystarczająco obecny w powszechnej świadomości społecznej. A za tym wielkim dorobkiem kryją się setki i tysiące bardzo konkretnych ludzi, którzy przecież po zakończeniu drugiej wojny światowej mogli dokonywać różnych wyborów. Mogli zająć się sobą, rodziną, jednak ci ludzie, o których opowiada ta wystawa często do ostatnich swoich dni wszystkie swoje siły poświęcali niepodległej Polsce" - powiedział prezes IPN Łukasz Kamiński, otwierając we wtorek wystawę w Centrum Edukacyjne IPN "Przystanek Historia".

Ekspozycja ukazuje działalność struktur państwowych oraz polskiej emigracji niepodległościowej na obczyźnie w latach powojennych. Wystawę tworzy ponad 60 plansz pogrupowanych w cztery główne tematy dotyczące legalizmu, czyli ciągłości polskich władz II Rzeczypospolitej, organizacji politycznych, a także działalności społecznej i kulturalnej. Na planszach można obejrzeć archiwalne fotografie i dokumenty, którym towarzyszy obszerny komentarz historyczny.

Wystawę otwiera fotografia gmachu przy Eaton Place 43 w Londynie, tzw. zamku, który w latach 1941-1990 był siedzibą polskich prezydentów na uchodźstwie m.in. Władysława Raczkiewicza. W czerwcu 1945 r. prezydent podkreślał w orędziu do Polaków, że mimo zwycięstwa nad agresją niemiecką Polska "nie odzyskała jeszcze prawdziwej wolności". "Wielkie dzieło odbudowy i pokoju w wolności, o które walczyliśmy nie zostało jeszcze w stosunku do Polski spełnione" - podkreślał Raczkiewicz.

Ekspozycja przedstawia zasługi i biografie wszystkich prezydentów Polski na uchodźstwie, m.in. Augusta Zaleskiego, Edwarda Raczyńskiego, Kazimierza Sabbata i Ryszarda Kaczorowskiego, który jako ostatni prezydent na uchodźstwie przekazał insygnia głowy państwa Lechowi Wałęsie, prezydentowi wybranemu w wolnych wyborach w 1990 r. "W symboliczny sposób dopełniła się misja przeniesienia przez przysłowiowe +Morze Czerwone+ okresu komunistycznego tradycji niepodległego państwa polskiego do odradzającej się wolnej Rzeczypospolitej" - głosi jeden z komentarzy twórców wystawy.

Wystawa charakteryzuje również polskie rządy na uchodźstwie m.in. rząd Tomasza Arciszewskiego, a także liczne ugrupowania polityczne. Widzowie mogą poznać historię np. Stronnictwa Narodowego (jednym z czołowych działaczy SN w latach 1945-1961 był Jędrzej Giertych), Polskiej Partii Socjalistycznej, Ligi Niepodległości Polski (ugrupowania piłsudczykowskiego działającego od 1946 r.) czy Polskiego Stronnictwa Ludowego (obok informacji o tym ugrupowaniu znajduje się cytat z przemówienia Stanisława Mikołajczyka do chłopów, które w 1950 r. nadało BBC). Na wystawie nie brakuje także obszernego opisu Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, obok którego znajdują się fragmenty wspomnień gen. Władysława Andersa.

Poza działalnością polityczną wystawa prezentuje także inne ważne filary niepodległego emigracyjnego życia. To nie tylko liczne organizacje społeczne, Kościół katolicki, harcerstwo, ale także instytucje kulturalne jak np. Biblioteka Polska w Londynie czy słynny Instytut Literacki w Maisons-Laffitte, którym kierował Jerzy Giedroyc, redaktor pisma "Kultura". "+Kultura+ pragnie uprzytomnić czytelnikom polskim, którzy wybrawszy emigrację polityczną znaleźli się poza granicami kraju ojczystego, że krąg kulturalny, w którym żyją, nie jest kręgiem wymarłym" - pisała "Kultura".

Ekspozycję zamykają informacje przedstawiające polskie życie kulturalne w obszarach muzyki, plastyki i teatru.

"Wystawa jest próbą ukazania bogactwa dokonań tysięcy ludzi, dla których Polska nigdy nie przestała być ojczyzną, a o których aktywności i poświęceniu wie dzisiaj bardzo niewielu Polaków" - podkreślają współtwórcy wystawy dr Tomasz Łabuszewski i dr Małgorzata Ptasińska, którzy napisali jej scenariusz.

Ekspozycję, którą będzie można oglądać do 31 grudnia br., przygotował warszawski oddział Biura Edukacji Publicznej IPN we współpracy z Archiwum Emigracji Biblioteki Uniwersyteckiej w Toruniu.