Znowelizowano ustawę dot. poszukiwań ofiar komunizmu
Sejm znowelizował w piątek ustawę, która umożliwia ekshumację i godny pochówek ofiar terroru komunistycznego z lat 1944-56. Wcześniej posłowie odrzucili poprawkę PiS, przewidującą, że Sejm po roku obowiązywania noweli miałby otrzymać sprawozdanie z jej wykonania.
Nowelizację poparło 251 posłów, przeciwko było 35, wstrzymało się 146 posłów. Projekt nowelizacji przygotował prezydent Bronisław Komorowski.
Nowela obejmuje zmiany w trzech ustawach: o grobach i cmentarzach wojennych; o cmentarzach i chowaniu zmarłych oraz o IPN.
Sekretarz stanu w Kancelarii Prezydenta Krzysztof Hubert Łaszkiewicz podkreślał podczas wcześniejszej sejmowej debaty, że celem nowelizacji jest "umożliwienie godnego pochówku ofiar terroru komunistycznego z lat 1944-56 straconych na mocy wyroków sądowych, zamordowanych lub zmarłych w siedzibach urzędów bezpieczeństwa, więzieniach, obozach, zabitych w czasie walk bądź pacyfikacji".
Jak mówił, w związku z "potwierdzoną wiedzą o haniebnym traktowaniu obywateli przez organy państwa totalitarnego", w tym bohaterów walk o niepodległą ojczyznę, konieczne jest "uhonorowanie tych patriotów, którzy walcząc o niepodległą Rzeczpospolitą poświęcili dla niej dobro najcenniejsze - życie". Dodał, że chodzi również o danie satysfakcji rodzinom od lat poszukującym informacji o bliskich.
Łaszkiewicz zaznaczył, że nowelizacja jest uwieńczeniem prac badawczych IPN dotyczących poszukiwania nieznanych miejsc pochówku ofiar terroru komunistycznego.
"Efektem współdziałania wielu instytucji jest ustalenie lokalizacji grobów wówczas straconych i zamordowanych, ich ekshumacja i identyfikacja. Dziś Polacy cieszą się wolnością, o którą walczyły m.in. osoby pochowane we wspólnych dołach śmierci, o których miano zapomnieć. Jednym z takich grobów jest tzw. Łączka, czyli kwatera 'Ł' na Wojskowych Powązkach" - powiedział.
Według prezydenckiego ministra dokumentacja badawcza nie pozostawia wątpliwości, że na znacznej części miejsc włączonych w proces poszukiwań "za zgodą władz komunistycznych dokonywano świadomie pochówku innych osób, z premedytacją, by pamięć o ofiarach zaginęła". "Obecnie ciała ofiar znajdują się więc często pod innymi grobami, co utrudnia prace specjalistów mających wydobyć szczątki. Zdarza się, że ponad ofiarami pochowano osoby, które jakoś uczestniczyły w procesie niszczenia podziemia" - podkreślił Łaszkiewicz.
Dotychczas prawo nie umożliwiało przeniesienia grobów leżących ponad szczątkami. Nowelizacja przewiduje rozwiązania zapewniające ochronę i poszanowanie praw członków rodzin ofiar i osób spoczywających w grobach powyżej. Zakłada też wprowadzenie przepisu umożliwiającego wojewodom ustanowienie grobów i cmentarzy wojennych na miejscu bezimiennych pochówków osób, które straciły życie wskutek walki z narzuconym systemem bądź represji. "Po zmianie przepisów ofiary uzyskają godny status pochówku" - wyjaśnia sekretarz stanu w Kancelarii Prezydenta.
Nowelizacja wprowadza prawne podstawy ekshumacji i przeniesienia grobu w inne miejsce, a także związaną z tym procedurę postępowania dokonywaną na podstawie decyzji wojewody na wniosek prezesa IPN. Procedura ekshumacji i przenoszenia grobów jest kilkuetapowa. Uwzględniać ma potrzebę poszanowania godności rodzin i zakłada ich udział w ustaleniu nowej lokalizacji grobu. Nowela uzupełnia również przepisy określające funkcje badawcze i edukacyjne IPN i wprowadzające normy określające szczególny tryb postępowania przy realizacji badań naukowych i poszukiwawczych ofiar. Porządkuje też reguły związane z procesem podjęcia i prowadzenia poszukiwań i badań.
