1867 rok - kalendarium wydarzeń z historii Polski

1 stycznia 1867 roku wprowadzenie nowego podziału administracyjnego Królestwa Polskiego. Jego dotychczasową nazwę zastąpiono oficjalnie określeniem Kraj Przywiślański. Zwiększono liczbę gubernii z 5 do 10 (kaliska, kielecka, lubelska, łomżyńska, piotrkowska, płocka, radomska, siedlecka, suwalska i warszawska), na czele każdej stał gubernator i rząd gubernialny; zwiększono także liczbę zarządzanych przez naczelnika powiatów - z 39 do 85. Ze względu na zasługi Fiodora Berga, do jego śmierci utrzymano urząd namiestnika Królestwa Polskiego.

W styczniu 1867 roku Wielkie Księstwo Poznańskie i Prusy Zachodnie decyzją parlamentu pruskiego (przy protestach posłów polskich) zostają włączone do Związku Północnoniemieckiego.

9 lutego 1867 roku we Lwowie powstaje Związek Polskich Towarzystw Gimnastycznych "Sokół", organizacja młodzieżowa, zajmująca się krzewieniem kultury fizycznej i prowadząca działalność paramilitarną.

17 maja 1867 roku car Aleksander II wydaje deklarację zezwalającą na powrót emigrantów, "amnestia" ta zostanie jednak ograniczona przez władze lokalne na Litwie i Rusi. Deklarację wydano bezpośrednio przed wizytą cara w Paryżu, miała świadczyć o jego dobrej woli w stosunku do Polaków.

22 maja 1867 roku wchodzi w życie ukaz carski, na mocy którego Kościół w Królestwie Polskim podporządkowany zostaje Kolegium Rzymskokatolickiemu w Petersburgu; zakazano duchowieństwu katolickiemu komunikowania się z kurią rzymską.

6 czerwca 1867 roku nieudany zamach na cara Aleksandra II w Paryżu. Zamachowcem był Polak, Aleksander Berezowski, uczestnik powstania styczniowego, który oddał niecelny strzał w kierunku cara wracającego w towarzystwie Napoleona III z rewii wojskowej. Berezowski zostanie skazany przez władze francuskie na dożywotnie więzienie.

22 czerwca 1867 roku w Galicji zostaje wydana ustawa w sprawie języka wykładowego w szkołach ludowych i średnich; o języku wykładowym miały decydować gminy, tj. większość i wola zamieszkującej na jej terenie ludności (polskiej lub ukraińskiej).

6 sierpnia 1867 roku w Galicji powołano Radę Szkolną Krajową, najwyższą władzę oświatową nad szkolnictwem ludowym i średnim.

12 września 1867 roku Ognisko Republikańskie Polskie - radykalna organizacja emigracyjna - ogłasza swój program, w którym znalazły się zapowiedzi dalszej walki o niepodległość Polski jako republiki demokratycznej, w której lud sprawować będzie najwyższą władzę.

29 września 1867 roku w wyniku rozłamu w Zjednoczeniu Emigracji Polskiej powstaje Organizacja Ogółu, dążąca do przechwycenia kierownictwa nad emigracją. Nie osiągnie jednak zamierzonego celu.

13 grudnia 1867 roku umiera Artur Grottger, malarz i rysownik podejmujący w swych pracach tematykę powstania styczniowego.

21 grudnia 1867 roku ogłoszone zostają w monarchii austriackiej "Ustawy zasadnicze", czyli tzw. konstytucja grudniowa; przekształcała ona Austrię w dualistyczną monarchię austro-węgierską; konstytucja utrzymywała wszystkie dotychczas nadane uprawnienia sejmów krajowych, m.in. autonomię Galicji z Sejmem Krajowym we Lwowie.

W grudniu 1867 roku ukazuje się broszura Józefa Szujskiego "Kilka prawd z dziejów naszych ku rozważeniu w chwili obecnej", będąca programem działania krakowskich konserwatystów. Autor krytycznie ocenia walkę powstańczą, jak również podejmowaną później działalność konspiracyjną.

W grudniu 1867 roku kolejne zarządzenia unifikacyjne władz carskich w Królestwie Polskim. M.in. zlikwidowano Radę Stanu, Radę Administracyjną, Izbę Obrachunkową, Komisję Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego; ich kompetencje przejęły odpowiednie urzędy rosyjskie.

W grudniu 1867 roku ukazują się poezje Adama Asnyka "Sen grobów".

--

Źródło: "Wielka Historia Polski" Wydawnictwo Pinnex, Kraków 1999