1904 rok - kalendarium historii Polski
Wojna rosyjsko-japońska ożywia nadzieje środowisk niepodległościowych, ukazują się "Popioły" Stefana Żeromskiego, we Lwowie powstaje Polskie Towarzystwo Filozoficzne. Oto najważniejsze wydarzenia historyczne 1904 roku na ziemiach polskich.
17 stycznia 1904 roku we Lwowie powstaje Stronnictwo Demokratyczno-Narodowe obejmujące Galicję. Rozpoczyna się proces formalizowania struktur Narodowej Demokracji w trzech zaborach.
21/22 lutego 1904 roku w związku z wybuchem wojny rosyjsko-japońskiej wzrost nastrojów rewolucyjnych w Rosji i Królestwie Polskim.
W marcu 1904 roku w Wiedniu powstaje Stronnictwo Polityki Realnej, grupujące polskich polityków ugodowych z terenów Królestwa Polskiego. Realiści będą manifestowali swój lojalizm wobec systemu władzy w carskiej Rosji; m.in. ufundują polski ambulans Czerwonego Krzyża, który zostanie wysłany do Mandżurii.
W kwietniu 1904 roku w Zakopanem, z inicjatywy Kazimierza Kelles-Krauza, rozpoczęto nabór na Wyższe Kursy Wakacyjne, które miały stać się zaczątkiem Wolnej Wszechnicy Polskiej. Na wykładowców powołano m.in. Piotra Chmielowskiego, Jana Kasprowicza, Odona Bujwida i innych.
W lipcu 1904 roku wojna rosyjsko-japońska ożywia nadzieje środowisk niepodległościowych; m.in. Józef Piłsudski i Tytus Filipowicz prowadzą w Tokio rokowania z Japończykami na temat ewentualnego utworzenia legionu polskiego i dywersyjnej akcji na tyłach Rosji (tj. w Królestwie Polskim).
10 sierpnia 1904 roku władze pruskie wprowadzają poprawkę do konstytucji, w myśl której zabudowa nowo nabytej parceli wymaga zgody władz administracyjnych. Poprawka ma zahamować proces parcelacji gruntów prowadzony przez Polaków, którzy jednak będą znajdowali sposoby obejścia niewygodnej ustawy, czego symbolem stanie się legendarny wóz Michała Drzymały.
29 września 1904 roku grupa ugodowych polityków z Królestwa Polskiego i Litwy uczestniczy w odsłonięciu pomnika Katarzyny II w Wilnie (tzw. kataryniarze).
W październiku 1904 roku ogłoszono komunikat Ligi Narodowej, w którym endecja przedstawiła swoje stanowisko względem Rosji. Jak napisano: "Korzystając z osłabienia Rosji spowodowanego wojną z Japonią, należy doprowadzić do uzyskania autonomii dla Królestwa Polskiego, która byłaby równoznaczna m.in. z wprowadzeniem języka polskiego do szkół i urzędów, dopuszczeniem Polaków do wyższych stanowisk rządowych oraz stworzeniem samorządu miejskiego i wiejskiego".
17 - 20 października 1904 roku PPS podejmuje decyzje o organizowaniu kół bojowych z zadaniem ochrony demonstracji robotniczych przed policją i wojskiem. "Koła" przekształcą się niebawem w Organizację Bojową PPS.
10 listopada 1904 roku przedstawiciele środowisk ugodowych Królestwa Polskiego przedstawiają memoriał ministrowi spraw wewnętrznych Rosji, księciu Piotrowi Światopołkowi-Mirskiemu, dotyczący konieczności zmian polityki rosyjskiej w Królestwie; domagano się m.in.: równouprawnienia ludności polskiej i rosyjskiej, tolerancji religijnej, przywrócenia Kościołowi katolickiemu jego praw w stosunkach wewnętrznych i komunikowaniu się z Rzymem, rozszerzenia praw języka polskiego oraz zapewnienie samorządu lokalnego.
13 listopada 1904 roku w Warszawie na Placu Grzybowskim dochodzi do wielkiej demonstracji zbrojnej, podczas której oddziały Organizacji Bojowej PPS otwierają ogień do policji; są liczni zabici i ranni. Przywódcy PPS, licząc na spowodowany wojną z Japonią wzrost nastrojów rewolucyjnych chcą wywołać powstanie antyrosyjskie w Królestwie Polskim.
18 listopada 1904 roku w Królestwie Polskim powstaje nielegalne stronnictwo chłopskie - Polski Związek Ludowy; jego program zawiera hasło walki z caratem o niepodległość narodową, dopomina się wywłaszczenia obszarników, rozwoju oświaty i spółdzielczości wiejskiej; w 1907 roku. PZL zostanie zlikwidowany przez władze rosyjskie.
W grudniu 1904 roku wydany został ukaz carski zapowiadający rozszerzenie samorządu ziemskiego oraz rozszerzenie swobód prasowych w Królestwie Polskim.
23 grudnia 1904 roku ugodowi politycy z Królestwa Polskiego wysyłają do cara Mikołaja II wiernopoddańczy memoriał zawierający m.in. postulaty przywrócenia języka polskiego w administracji i szkolnictwie, dopuszczenie Polaków do urzędów państwowych i tolerancji dla Kościoła katolickiego.
W grudniu 1904 roku we Lwowie powstaje Polskie Towarzystwo Filozoficzne.
W grudniu 1904 roku ukazuje się powieść Stefana Żeromskiego "Popioły" oraz dramat Stanisława Wyspiańskiego "Noc Listopadowa".
------
Źródło: "Wielka Historia Polski" Wydawnictwo Pinnex, Kraków 1999
