1917 rok - kalendarium historii Polski

11 stycznia 1917 roku walcząca przy boku armii rosyjskiej Brygada Strzelców Polskich zostaje przeniesiona z linii frontu do Kijowa. Zgodnie z koncepcją gen. Brusiłowa ma zostać przeformowana w Dywizję Strzelców Polskich. Pierwszym jej dowódcą zostanie gen. Tadeusz Bylewski, a po nim płk Lucjan Żeligowski.

14 stycznia 1917 roku w Warszawie na Zamku Królewskim odbywa się inauguracyjne posiedzenie  Tymczasowej Rady  Stanu,  marszałkiem TSR zostaje wybrany Wacław Niemojowski.

22 stycznia 1917 roku prezydent USA, Woodrow Wilson stwierdza w Senacie, że jednym z warunków pokoju w Europie jest stworzenie zjednoczonej, niepodległej i autonomicznej Polski.

25 lutego 1917 roku obostrzenie cenzury na terenach okupowanych przez  Niemców. Szczególnie dotyczyć będzie wszelkich druków poruszających problem przyszłych granic  Polski.

24 marca 1917 roku w Piotrogrodzie powstaje pierwszy Związek Wojskowych Polaków, składający się z polskich żołnierzy służących w armii rosyjskiej. Wkrótce podobne związki zaczną powstawać w innych miastach Rosji.

25 marca 1917 roku w nowej sytuacji politycznej, jaka powstała w wyniku przewrotu w Rosji, Roman Dmowski przedstawia w brytyjskim ministerstwie spraw zagranicznych nową koncepcję odbudowy Polski. Wykorzystując chaos, jaki jego zdaniem nastąpi w Rosji, należy stworzyć silną Polskę z ziem trzech zaborów, by stanowiła na wschodzie zaporę dla ekspansji niemieckiej.

26 marca 1917 roku po obaleniu caratu Rząd Tymczasowy Rosji powołuje w Petersburgu Komisję Likwidacyjną do spraw Królestwa Polskiego, która ma się m.in. zająć likwidacją urzędów carskich dla Królestwa, przygotowaniem rozliczeń między Rosją a przyszłym państwem polskim oraz opieką nad polskimi  jeńcami i mieniem polskim w Rosji.

27 marca 1917 roku Piotrogrodzka Rada Delegatów Robotniczych i Żołnierskich wydaje orędzie "Do narodu polskiego", stwierdzające m.in. prawo Polaków do odbudowy niepodległej Polski.

29 marca 1917 roku Rząd Tymczasowy Rosji uznaje niepodległość Polski w jej etnicznych  granicach;  nowe państwo polskie ma być powiązane sojuszem wojskowym z Rosją.

3 kwietnia 1917 roku Ignacy Paderewski na Kongresie Związku Sokołów w Pitsburghu występuje z propozycją utworzenia 100-tysięcznej polskiej armii u boku armii amerykańskiej wyruszającej na wojnę z Niemcami.

6 kwietnia 1917 roku Tymczasowa Rada Stanu, ustosunkowując się do deklaracji Rządu Tymczasowego, wydaje oświadczenie stwierdzające, że "los ziem leżących na etnicznym pograniczu polsko-rosyjskim nie może być uzależniony jedynie od decyzji Rosji, ale powinien być rozstrzygnięty w myśl mocarstwowych interesów niepodległej Polski i z uszanowaniem woli ludów te ziemie zamieszkałych".

10 kwietnia 1917 roku cesarz Austro-Węgier przekazuje Legiony Polskie (Polski Korpus Posiłkowy) do dyspozycji niemieckich władz wojskowych i Tymczasowej Rady Stanu, które mają rozpocząć formowanie Polskiej Siły Zbrojnej (Polnische Wehrmacht); naczelnym wodzem PSZ zostaje gen.  Beseler.

19 - 21 kwietnia 1917 roku Kongres Ukraiński we Lwowie powołuje Centralną Radę Ukraińską, opowiadającą się za całkowitą autonomią dla Ukrainy, wchodzącej w skład federacyjnego państwa rosyjskiego.

26 kwietnia 1917 roku na ziemiach polskich, okupowanych przez Niemców, wprowadzono polskie znaki pieniężne, tzw. reszki; emisją tego pieniądza zajmuje się specjalnie utworzona Polska Krajowa Kasa Pożyczkowa.

 8 maja 1917 roku w Warszawie dochodzi do spotkania przedstawicieli głównych ugrupowań politycznych: Tymczasowej Rady Stanu, Koła Międzypartyjnego i związanej z Piłsudskim Rady Narodowej. W trakcie obrad ustalono, że należy podjąć działania zmierzające do politycznego uniezależnienia Polski, utworzenia władzy reprezentacyjnej dla całego narodu w drodze możliwie najszerszych wyborów i wywalczenia dla Polski pozycji strony w mających się toczyć negocjacjach.

11 - 12 maja 1917 roku w Warszawie dochodzi do rozruchów głodowych w związku z tragiczną sytuacją żywnościową na terenach będących pod okupacją niemiecką.

19 - 22 maja 1917 roku PPS, Narodowa Demokracja, Stronnictwo Polityki Realnej, PSL, Narodowy Związek Robotniczy i Liga Państwowości Polskiej podpisują deklarację, w której występując jako reprezentacja społeczeństwa odrodzonej Polski opowiadają się za niepodległością dla Litwy, w nadziei na jej dobrowolne złączenie z Polską.

28 maja 1917 roku Włodzimierz Tetmajer w imieniu Polskiego Koła Sejmowego przedstawia w parlamencie austriackim rezolucję domagającą się utworzenia niepodległej i zjednoczonej Polski z dostępem do morza.

4 czerwca 1917 roku decyzją prezydenta Francji, Raymonda Poincaré zostaje powołana Armia Polska we Francji (tzw. Błękitna Armia), do której werbowano ochotników spośród jeńców z armii niemieckiej i austriackiej, emigrantów  z  Francji  i  Ameryki i przyjmowano żołnierzy służących aktualnie w armii francuskiej. Armia stanowi autonomiczną jednostkę pod dowództwem francuskim (gen. Louis Archinard).

6 czerwca 1917 roku Wacław Gąsiorowski wystosowuje odezwę do związków sokolich, zachęcającą do wstępowania w szeregi Armii Polskiej we Francji.

7- 22 czerwca 1917 roku w Petersburgu obraduje I Ogólny Zjazd Wojskowych Polaków, w trakcie którego zostanie powołany Naczelny Polski Komitet Wojskowy (Naczpol), na czele którego staje Władysław Raczkiewicz. W składzie Naczpolu zasiądą także gen. Józef Dowbor-Muśnicki,  gen.  Jan Jacyna i płk Lucjan Żeligowski. Honorową prezesurę powierzono nieobecnemu Piłsudskiemu. Komitet ma kierować organizacją korpusu polskiego.

2 lipca 1917 roku Józef Piłsudski występuje z Tymczasowej Rady Stanu; bezpośrednim powodem dymisji jest żądanie niemieckich władz, by przysięga wojska polskiego zawierała zobowiązanie wierności w stosunku do sojuszniczych armii: niemieckiej i austro-węgierskiej. Miała ona obowiązywać jedynie rekrutów z zaboru  rosyjskiego,  gdyż  poddanych z zaboru austriackiego nadal traktowano jako poddanych cesarskich.

9 lipca 1917 roku legioniści z I i III  Brygady w zdecydowanej większości odmawiają złożenia przysięgi na "wierne braterstwo broni z Niemcami i Austrią"; w odwecie żołnierze pochodzący z Galicji zostają przymusowo wcieleni do armii austro-węgierskiej i wysłani na front, zaś pochodzący z Królestwa Polskiego zostają internowani: oficerowie w Beniaminowie, pozostali w  Szczypiornie.

16 lipca 1917 roku obradujący w Piotrogrodzie "Wielki Sejm" litewski przyjmuje uchwałę o utworzeniu niepodległej Litwy w jej granicach etnicznych.

22 lipca 1917 roku w Warszawie policja niemiecka aresztuje Piłsudskiego wraz z ppłk. Kazimierzem Sosnkowskim pod zarzutem kierowania tajną organizacją POW; aresztowani zostaną wywiezieni do Niemiec i osadzeni w twierdzy w Magdeburgu. Kierownictwo akcją niepodległościową ma przejąć tajna organizacja "A", grupująca lewicowe stronnictwa niepodległościowe popierające politykę Piłsudskiego.

24 lipca 1917 roku pułk ułanów płk Bolesława Mośnickiego, wywodzący się z Dywizji Strzelców gen. L. Żeligowskiego, stacza krwawy bój z Niemcami pod Krechowcami. Dywizjon otrzyma miano "I Pułku Ułanów Krechowieckich".

26 lipca 1917 roku rozkazem naczelnego dowódcy wojsk rosyjskich, Ławra Korniłowa, gen. Żeligowski zostaje dowódcą mającego powstać I Korpusu Polskiego na Wschodzie, formowanego z Dywizji Strzelców Polskich  i  "ułanów krechowieckich".

 3 sierpnia 1917 roku w Moskwie zbiera się Polski Kongres Polityczny, w którym uczestniczą przedstawiciele ugrupowań przeciwnych  zbliżeniu  z  Niemcami i nie uznających władz powołanych aktem z 5 listopada 1916 r., a także opowiadających się za utworzeniem polskich sil zbrojnych w Rosji. W powołanej Radzie Polskiej Zjednoczenia Międzypartyjnego znaleźli się m.in. Stanisław Wojciechowski, Stanisław Grabski i Jerzy Zdziechowski. Rada  będzie  współpracowała z Naczpolem i dowództwem I Korpusu Polskiego na Wschodzie.

6 sierpnia 1917 roku w związku z aresztowaniem Piłsudskiego POW wypowiada posłuszeństwo Tymczasowej Radzie Stanu.

15 sierpnia 1917 roku na zjeździe Polaków w Lozannie powołano Komitet Narodowy Polski z siedzibą w Paryżu; na jego czele staje Roman Dmowski; KNP stanie się głównym przedstawicielem polityki polskiej na Zachodzie, przejmie również zwierzchnictwo nad Armią Polską we Francji; 28 sierpnia  KNP uznany zostaje przez Ententę za prawowitą władzę polityczną Polski.

25 sierpnia 1917 roku Tymczasowa Rada Stanu podaje się do  dymisji.

28 sierpnia 1917 roku Komitet Narodowy Polski wystosowuje noty do rządów popierających  go  państw, w której stwierdza, że zadaniem Komitetu jest uzgodnienie wysiłków organizacji polskich w Polsce, Rosji i Ameryce celem współdziałania w zwycięstwie sprzymierzonych i dla osiągnięcia w ten sposób zjednoczenia i niepodległości Polski.

1 września 1917 roku spolszczenie  sądownictwa w Królestwie Polskim (tzw. sądy królewsko-polskie); w języku niemieckim prowadzono odtąd jedynie procesy podlegające orzecznictwu władz okupacyjnych.

12 września 1917 roku powołanie w Warszawie Rady Regencyjnej na podstawie reskryptów cesarzy  austriackiego i niemieckiego; ma ona stanowić najwyższą władzę Królestwa Polskiego do czasu wyboru króla lub regenta. Faktyczny zakres jej władzy będzie ograniczony, początkowo będzie obejmował tylko oświatę i szkolnictwo, 27 X 1917 r. Rada Regencyjna przejmie władzę z rąk generał-gubernatora Beselera.

18 września 1917 roku w Wilnie rozpoczyna obrady litewska konferencja niepodległościowa. W trakcie jej obrad zostanie powołana tzw. Taryba (Rada Krajowa) jako naczelna władza narodowa. Pozostająca pod protektoratem Niemców Taryba opowiada się za niepodległą Litwą ze stolicą w Wilnie. Niepodległość Litwy miały uznać wszystkie mniejszości narodowe, zamieszkujące na jej terenie.

20 września 1917 roku rząd francuski oficjalnie uznaje Naczelny Komitet Narodowy w Lozannie i zezwala na przeniesienie jego siedziby do Paryża.

6 października 1917 roku rząd Stanów Zjednoczonych zezwala środowiskom polonijnym na prowadzenie werbunku do wojska polskiego.

6 października 1917 roku Polski Centralny Komitet Ratunkowy występuje z odezwą do emigrantów polskich w USA nawołując do wstępowania w szeregi tworzonej armii polskiej.

15 października 1917 roku rząd Wielkiej Brytanii uznaje NKN za reprezentację narodu polskiego.

15  października 1917 roku decyzją  cesarzy   Niemiec i Austrii do Rady Regencyjnej powołani zostają abp Aleksander Kakowski, książę Zdzisław Lubomirski i Józef Ostrowski.

27 października 1917 roku uroczyste zaprzysiężenie członków Rady Regencyjnej na Zamku Królewskim w Warszawie.

9 - 21 listopada 1917 roku w Warszawie obraduje zjazd przedstawicieli miast polskich zwołany z inicjatywy Rady Miejskiej Warszawy. W czasie obrad powołano Związek Miast Polskich.

10 listopada 1917 roku Stany Zjednoczone uznają Naczelny Komitet Narodowy.

20 listopada 1917 roku ukraińska Centralna Rada proklamuje w Kijowie powstanie niepodległej Ukraińskiej Republiki Ludowej.

29 listopada 1917 roku odezwa Naczelnego Komitetu Wojskowego w Rosji wzywa Polaków służących w armii rosyjskiej do wstępowania w szeregi wyodrębnionych oddziałów polskich.

7 grudnia 1917 roku Rada Regencyjna powołuje pierwszy rząd  odnowionej aktem 5 listopada 1916 r. państwowości polskiej; na czele gabinetu staje Jan Kucharzewski znany historyk i działacz niepodległościowy.

11 grudnia 1917 roku w Ludowym Komisariacie (ministerstwie) do Spraw Narodowości, kierowanym przez Józefa Stalina, wyodrębniono Polski Komisariat. Jego zadaniem jest zwalczanie "burżuazyjnych" organizacji polskich w Rosji (m.in. Naczpolu) i przygotowanie wprowadzenia władzy sowieckiej na terenach, które na mocy prawa o stanowieniu narodów mają się oderwać od Rosji.

22 grudnia 1917 roku w Brześciu nad Bugiem rozpoczynają się rokowania pokojowe państw centralnych z Rosją Sowiecką, do których nie zostaje dopuszczona delegacja polska.

------

Źródło: "Wielka Historia Polski" Wydawnictwo Pinnex, Kraków 1999