​Aktywność Kościoła katolickiego pod zaborem pruskim na przełomie XIX i XX wieku

W styczniu 1891 roku ukazał się okólnik ks. Edwarda Likowskiego, ostrzegający przed sekciarzami socjalistycznymi skupionymi wokół "Gazety Robotniczej", którzy "starają się rozszerzyć między ludem naszym roboczym swoje przewrotne i zgubne zasady, podkopując  wiarę świętą i istniejący porządek społeczny". Ks. Likowski zalecał zakładanie stowarzyszeń katolickich, aby odwieść od przystępowania do  ruchu  socjalistycznego. 

Po  ukazaniu się w maju 1891 roku encykliki "Rerum Novarum" Leona XIII ruch katolicki przybrał na sile, zaczęły się mnożyć stowarzyszenia, mające m.in. udzielać pomocy robotnikom na wypadek choroby, śmierci czy wypadków przy pracy. Zaczęły powstawać pierwsze partie chrześcijańskiej demokracji (chadeckie).

Ruch zyskiwał coraz więcej zwolenników zarówno wśród robotników, rzemieślników, jak i wśród drobnomieszczaństwa. Na ziemiach polskich w 1900 roku istniały 44 takie towarzystwa, skupiające 8 tys. członków, a już w siedem lat później było ich 166 i skupiały 24 tys. osób.

Z inicjatywy arcybiskupa Stablewskiego od 1902 roku zaczął się ukazywać dwutygodnik "Ruch Chrześcijańsko-Społeczny", przeznaczony dla aktywistów działających wśród robotników. Jednak największą popularność zyskał wydawany w Poznaniu od 1905 roku "Robotnik", który w latach 1905 - 07 pozyskał 21 tys. prenumeratorów.

Pod opieką duchowieństwa zaczęły także powstawać chrześcijańskie związki zawodowe. Jako pierwszy powstał Związek Wzajemnej Pomocy w Bytomiu (1889), wydający własne czasopismo "Praca". W Poznaniu w 1902 roku powstał Polski Związek Zawodowy wydający "Siłę". Najsilniejsza tego typu organizacja, licząca w 1907 roku około 40 tys. członków, powstała wśród robotników polskich w Bochum. W 1909 roku nastąpiło zjednoczenie tych organizacji w jeden związek zawodowy, który skutecznie kontrolował środowisko robotnicze.

------

Źródło: "Wielka Historia Polski" Wydawnictwo Pinnex, Kraków 1999