Gromady Ludu Polskiego - radykalna organizacja polskiej emigracji
Najbardziej radykalną organizacją emigracyjną były Gromady Ludu Polskiego. Należeli do nich żołnierze wypuszczeni w listopadzie 1834 roku z twierdz pruskich Gdańska, Kwidzynia, Grudziądza i Piławy (w których przebywali od końca 1831 roku za odmowę powrotu do Królestwa Polskiego).
Mieli być deportowani 3 statkami do Ameryki Północnej. Podróż do Ameryki została jednak przerwana z powodu sztormu szalejącego w kanale La Manche. Kapitanowie skierowali uszkodzone statki do okolicznych portów: francuskiego La Havre oraz angielskich Harvich i Portsmouth.
Żołnierze dwóch statków, ulegając namowom wysłanników ks. Adama J. Czartoryskiego, wstąpili do polskich batalionów Legii Cudzoziemskiej w Algierze, zaś pasażerowie trzeciego żaglowca "Marianne", który zacumował w Portsmouth, zdecydowali się pozostać w Anglii.
Po wielu perypetiach uzyskali pozwolenie zejścia na ląd i zamieszkali w starych poszpitalnych barakach. Grupa ta składała się ze 195 szeregowych, 14 podoficerów, 2 oficerów oraz 1 kobiety, żony podoficera.
Emigranci z Portsmouth utworzyli początkowo sekcję terenową Towarzystwa Demokratycznego Polskiego. Rychło jednak, głównie z powodu odmiennego rozumienia kwestii własności, znaleźli się w konflikcie z Sekcją Centralną w Poitiers.
Wówczas to, za namową przybyłych tam kilku emigracyjnych radykałów, zwłaszcza Stanisława Worcella, Tadeusza Krępowieckiego i Aleksandra Gronkowskiego, doszło do zerwania z TDP i ogłoszenia nowej samodzielnej organizacji, która przybrała nazwę Gromady Grudziąż Ludu Polskiego (30 października 1835 roku).
Wkrótce organizacja powiększyła się. 14 marca 1836 roku grupa ośmiu radykałów z Zenonem Świętosławskim i Janem Kryńskim, zamieszkujących miasteczko St. Helier na wyspie Jersey, utworzyła Gromadę Humań.
2 marca 1839 roku niewielka grupa gromadzian, ze Stanisławem Worcellem na czele, mieszkająca wówczas w Londynie, powołała Londyński Wydział Gromady Grudziąż, który przekształcił się 12 grudnia 1841 roku w samodzielną Gromadę Praga Ludu Polskiego. Nazwy gromad miały znaczenie symboliczne, nawiązywały do pobytu w twierdzy Grudziąż (obecnie Grudziądz), buntu humańskiego z 1768 roku i rzezi Pragi w powstaniu kościuszkowskim.
Założenia ideowe Gromad Ludu Polskiego były bliskie ówczesnym prądom socjalizmu utopijnego. Głosiły hasła "porównania kondycji socjalnych", likwidacji całej własności szlacheckiej w interesie chłopów, zwłaszcza bezrolnych, wprowadzenia powszechnej oświaty i opieki społecznej. Zapowiadając likwidację stanu szlacheckiego, zniesienie wszelkich przywilejów oraz wprowadzenie wspólnej własności ziemi, która miała być przekazywana jedynie w czasowe użytkowanie, Gromady chciały stworzyć ustrój sprawiedliwości społecznej. Były to założenia ze wszech miar utopijne.
Zwalczana prawie przez wszystkie odłamy emigracji, utopijna, niekiedy nawet "baśniowa" ideologia Ludu Polskiego, w niewielkim stopniu oddziaływała na organizacje spiskowe w kraju. Na wieść o wybuchu w 1846 roku powstania krakowskiego wegetujące Gromady Ludu Polskiego połączyły się z TDP. Część członków wstąpi do powołanej w 1856 roku tajnej Gromady Rewolucyjnej Londyn, która, podobnie jak dawne Gromady Ludu Polskiego, głosiła program utopijno-komunistyczny.
Źródło: "Wielka Historia Polski" Wydawnictwo Pinnex, Kraków 2000
