Ignacy Jan Paderewski – dla ojczyzny i sztuki
Przykładając współczesne kryteria, Ignacego Jana Paderewskiego można nazwać celebrytą – na jego koncerty na całym świecie przychodziło tysiące słuchaczy, miał przyjaciół wśród elity artystycznej i politycznej, był osobą znaną i wpływową. Jednak zawsze służył ojczyźnie, był nieformalnym ambasadorem Polski, filantropem, szczególnie zaangażowany w dzieło odzyskania niepodległości.
Ignacy Jan Paderewski, światowej sławy pianista i kompozytor służył Polsce swoim talentem i wspierał zarobionymi z koncertów pieniędzmi. Był fundatorem Pomnika Grunwaldzkiego w Krakowie, którego odsłonięcie w 500 rocznicę bitwy pod Grunwaldem w 1910 roku przerodziło się wielką manifestację patriotyczną.
Po wybuchu I wojny światowej Paderewski działał w Generalnym Komitecie Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce, założonym przez Henryka Sienkiewicza w Vevey w Szwajcarii. Wspierano ludność cywilną i uchodźców. Działalność charytatywna prowadzona przy zaangażowaniu arcybiskupa krakowskiego Adama Stefana Sapiehy praktycznie ochroniła terytorium Polski przed epidemią.
Przebywając w USA Paderewski zorganizował ok. 300 spotkań połączonych z koncertami, podczas których przemawiał i zachęcał do udzielania pomocy walczącej o wolność Polsce. Wpłynęło to na decyzję 30 tys. ochotników, którzy przyłączyli się do Armii Polskiej we Francji. Od 1917 r. wszedł w skład Komitetu Narodowego Polskiego w Paryżu, zostając jego oficjalnym przedstawicielem w Stanach Zjednoczonych.
Ignacy Paderewski jako wybitna postać obracał się kręgu światowej elity polityków, wśród których był rzecznikiem niepodległości Polski. Dzięki osobistym kontaktom dotarł do prezydenta USA Thomasa Woodrowa Wilsona, któremu przekazał memoriał dotyczący konieczności odbudowy niepodległego państwa polskiego. Wpłynęło to niewątpliwie na umieszczenie w orędziu prezydenckim do kongresu punkt dotyczącego konieczności przywrócenia Polsce niepodległości.
Pod koniec 1918 roku w Warszawie działał już rząd niepodległej Polski, sprawujący władzę nad obszarami dawnej Kongresówki, Małopolski Zachodniej i Śląska Cieszyńskiego. Trwały walki z Ukraińcami o Lwów. Niemcy wciąż zajmowali ziemie polskie zagarnięte przez Prusy podczas zaborów a armia niemiecka, mimo upadku cesarstwa, stanowiła poważną siłę militarną.
W tym czasie - pod koniec grudnia 1918 - Ignacy Paderewski wraz z żoną i członkami angielskiej misji wojskowej, przybył do Gdańska na pokładzie statku "Concorde". W drodze do Warszaw postanowił odwiedzić Poznań. Do stolicy Wielkopolski dotarł wieczorem 26 grudnia - witany przez tysiące poznaniaków z ... pochodniami, bowiem Niemcy wyłączyli w mieście prąd.
Następnego dnia przed hotelem "Bazar", w którym zatrzymał się pianista defilowała polska społeczność Wielkopolski. Doszło do starć z niemiecką kontrmanifestacją. Padły strzały. Wybuchło powstanie wielkopolskie. Trwało do 16 lutego 1919 roku, gdy rozejm w Trewirze zakończył walki - Wielkopolska wróciła do Polski.
Po przyjeździe do stolicy Paderewski włączył się wir działań politycznych. Jako niezaangażowany w bieżące spory między partiami podjął się mediacji między Józefem Piłsudskim a stronnictwem Romana Dmowskiego. 16 stycznia 1919 roku został premierem, pełniąc również - przez pewien czas - funkcję ministra spraw zagranicznych.
Ignacy Paderewski - premier i Roman Dmowski - minister spraw zagranicznych, reprezentowali Polskę na konferencji pokojowej w Paryżu. 28 czerwca 1919 w Sali Lustrzanej pałacu wersalskiego państwa zwycięskiej koalicji podpisały traktat pokojowy z Niemcami, kończący I wojnę światową. Jednym z jego postanowień było przyznanie Polsce Pomorza Wschodniego bez Gdańska i znacznej część Wielkopolski, a na Warmii, Mazurach i Górnym Śląsku zapowiedziano plebiscyty. Gdańsk stał się Wolnym Miastem. Podpisy w imieniu Polski złożyli pod dokumentem Ignacy Jan Paderewski i Roman Dmowski.
Paderewski miał świadomość, że jego bezpartyjny rząd jest przejściowy. W grudniu 1919 podał się do dymisji. W expose , wygłoszonym w sejmie 18 grudnia nowy premier Leopold Skulski wyraził swoje uznanie ustępującemu premierowi: "W Ignacym Paderewskim ustąpił z urzędu (miejmy ufność, że nie z dalszej pracy dla dobra Ojczyzny) człowiek, którego nazwisko najdalsza potomność wymieniać będzie jako jedno z najczystszych, najszlachetniejszych, najwięcej zasłużonych w Polsce".
Ignacy Paderewski nie zrezygnował z zaangażowania na rzecz Polski. W trakcie wojny polsko - bolszewickiej 1920 roku powrócił do kraju i został wysłannikiem rządu polskiego do Ligi Narodów. Nadal koncertował i prowadził działalność charytatywną.
Po wybuchu II wojny światowej wszedł w skład władz Polski na uchodźstwie - został przewodniczącym Rady Narodowej Rzeczypospolitej Polskiej w Londynie. We wrześniu 1940 roku udał się do USA, by zabiegać o kredyty na uzbrojenie Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Nie wrócił już do ojczyzny - zmarł 29 czerwca 1941 roku na Manhattanie.
Po śmierci Paderewskiego premier Rządu RP na uchodźstwie i Naczelny Wódz gen. Władysław Sikorski wydał rozkaz, w którym napisał: "Naród polski okryty głęboką żałobą po pamięci I.J. Paderewskiego traci z Jego odejściem od nas na zawsze jednego z największych swych duchów przewodnich. Cześć Jego pamięci!"
Ignacy Paderewski został pochowany na cmentarzu wojskowym Arlington w Waszyngtonie.W 1992 r. jego prochy zostały sprowadzone do Polski i złożone w Archikatedrze św. Jana w Warszawie.
Andrzej Stawiarski
------------
Materiał udostępniony przez Fundację Panteon Narodowy, organizatora wystawy i konkursu plastycznego "(Nie)Zapomniani bohaterowie", poświęconych postaciom Antoniego Stawarza i Ignacego Jana Paderewskiego. Partneren projektu jest portal Interia.
