Jarosław Dąbrowski tajnym naczelnikiem Warszawy przed powstaniem styczniowym
W pierwszej połowie 1862 roku czołową postacią Komitetu Centralnego "czerwonych" stał się Jarosław Dąbrowski, sprawujący przez pewien czas funkcję tajnego naczelnika Warszawy.
Opowiadał się on za współpracą z rewolucjonistami rosyjskimi i przyspieszeniem wybuchu powstania, z powodu aresztowań wśród zaangażowanych w spisek oficerów. Trzej z nich: Łotysz Jan Arnhold, Ukrainiec Piotr Śliwicki i Polak Franciszek Rostkowski, zostali rozstrzelani w twierdzy modlińskiej. W odwecie za zatwierdzenie wyroku śmierci ppor. Andrzej Potiebnia dokonał w Ogrodzie Saskim zamachu na gen. Aleksandra Lüdersa, pełniącego (do czasu przybycia wielkiego księcia Konstantego) obowiązki namiestnika, raniąc go ciężko w szyję.
Dało to początek całej serii podobnych aktów terrorystycznych, skierowanych przeciwko przedstawicielom reżimu carskiego. Czeladnik Ludwik Jaroszyński ranił w zamachu przed Teatrem Wielkim księcia Konstantego, a dwukrotnie (7 i 15 sierpnia) próbowano zgładzić margrabiego Wielopolskiego.
Ujętych zamachowców powieszono na stokach Cytadeli. W kościołach odprawiono po nich nabożeństwa żałobne, a miasto obiegł anonimowy wiersz pt. "Cześć wisielcom": Jeszcze Polska nie zmarniała,/Kiedy w jednym dniu wydała / Tak obfity plon. / Trzech młodzieńców - dzieci gminu / Wybujałych kwieciem czynu, / Gotowych na skon. / Ich kolebką była chata, / Niemym świadkiem kazamata / Ich ostatnich chwil. / A na krwawej tarczy słońca / Trzy imiona błyszczą: Rzońca, / Jaroszyński, Ryll...
Jarosław Dąbrowski został aresztowany 14 sierpnia 1862 roku po zadenuncjowaniu przez Polaka Alfa Wrześniowskiego. Dwa lata spędził w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej. 10 listopada 1864 roku został skazany na 15 lat katorgi. W drodze na Sybir uciekł z więzienia w Moskwie i od 1865 roku przebywał na emigracji we Francji. W późniejszych latach zaangażował się w walki w szeregach armii francuskiej i 5 maja 1871 roku został mianowany naczelnym wodzem całości wojsk Komuny Paryskiej. Ranny na barykadzie w dzielnicy Montmartre zmarł 23 maja 1871 roku w szpitalu. Pochowany został na cmentarzu Pere Lachaise.
Źródło: "Wielka Historia Polski" Wydawnictwo Pinnex, Kraków 2000
