Kongres Słowiański w Pradze w 1848 roku
Zjazd Słowiański w Pradze w dniach 2 czerwca – 12 czerwca 1848 zgromadził przedstawicieli Polski, Słowacji, Ukrainy, Serbii, Chorwacji, Czech i Rosji. Poświęcony był metodom walki z germanizacją i madziaryzacją. Rosję reprezentował Michaił Bakunin.
W Galicji po kapitulacji Krakowa głównym ośrodkiem Wiosny Ludów stał się Lwów, a jedyną siłą kierującą Rada Narodowa Centralna. W ciągu kilku miesięcy Rada rozrosła się do około 120 członków, sympatyzujących w większości z jednym z dwóch rywalizujących o wpływy ugrupowań: demokratami lub prawicą ziemiańską. W swym działaniu zewnętrznym Rada trzymała się zasad legalizmu, stosując we wszystkich sprawach zasadę kompromisu.
Do udziału w Radzie nie dopuszczono emigrantów, ale wywierali oni na nią (zwłaszcza Wiktor Heltman) znaczny wpływ poprzez delegatów różnych organizacji zawodowych. Gubernator Stadion starał się odciągnąć od Rady umiarkowane ziemiaństwo, wprowadzając ich przedstawicieli do utworzonej we Lwowie swej rady przybocznej, tzw. Beiratu. Jednocześnie wykorzystał do zwalczania polskiego ruchu rewolucyjnego antagonizm narodowościowy polsko - ukraiński.
Z jego inspiracji ukonstytuowała się pod przewodnictwem biskupa Grzegorza Jachimowicza Hołowna Rada Ruska, jako konkurencyjna wobec Rad Narodowych organizacja społeczeństwa ukraińskiego. Rozpoczęła ona walkę o podział Galicji na dwie prowincje: polską i ruską. Jej członków nazywano od katedry unickiej św. Jura: "świętojurcami". Szybkie budzenie się ukraińskiej świadomości narodowej zaskoczyło polityków polskich, obawiających się wykorzystania przez administrację austriacką patriotycznego ruchu ukraińskiego do działalności antypolskiej.
Przeciwko Radzie Narodowej występowało też powołane wówczas Stowarzyszenie Ziemiańskie we Lwowie, reprezentujące wielkich obszarników. Za jedynie legalną władzę uznawało ono parlament wiedeński, a gwałtownie zwalczało zasady demokratyczne i szerzących je emigrantów. Celem Stowarzyszenia miało być "przy unikaniu ogólnych politycznych zadań, wszelkich sprzeczek i zwad tudzież gorszącej polemiki - strzec jedynie interesu posiadaczy i prawa własności [...] być pośredniczym organem właścicieli ziemskich z rządem".
Politycy polscy próbowali (przy pośrednictwie czeskim) doprowadzić do kompromisu z Ukraińcami na Zjeździe Słowiańskim w Pradze. W zjeździe uczestniczyli obok Polaków i Ukraińców także Czesi, Słowacy, Słoweńcy, Chorwaci, Serbowie, Dalmatyńcy, a jako reprezentant Rosji, Michaił Bakunin.
W zawartym tam układzie Ukraińcy zrzekli się postulatu podziału Galicji na "ruską" i "polską", a Polacy przyznali językowi ukraińskiemu prawa w szkole i w urzędach. Warunków tych nie zaakceptowały potem ani polska, ani ruska rada we Lwowie. Podczas Zjazdu pastor z Cieszyna, Paweł Stalmach wystąpił z postulatem przyłączenia Śląska Cieszyńskiego do Galicji, a Śląska Górnego do Wielkopolski - do czasu, aż Polska nie odzyska niepodległości.
W ostatnim dniu obrad ogłoszono "Manifest do Ludów Europy", który zawierał hasła postępowe i liberalne służące idei zniesienia ucisku narodów i ich równouprawnienia. Znalazło się w nim także potępienie rozbiorów Polski. Kongres nie zdołał przyjąć innych dokumentów, gdyż został nagle zakończony po wybuchu powstania w Pradze, ale i tak odegrał istotną rolę w procesie dojrzewania politycznego narodowości słowiańskich i rozbudzeniu ich aspiracji narodowych i państwowych.
Źródło: "Wielka Historia Polski" Wydawnictwo Pinnex, Kraków 2000
