Królestwo Polskie po Wiośnie Ludów w 1848 roku
Cesarstwo rosyjskie nie przeżyło w 1848 roku rewolucji demokratycznej a poddane reżimowi policyjnemu Królestwo Polskie zachowało całkowity spokój.
Wcześniej została rozbita aresztowaniami większość organizacji spiskowych, a istniejące do 1850 roku sprzysiężenie patriotyczne Henryka Krajewskiego przygotowywało wprawdzie powstanie, ale nie zdołało swych zamiarów urzeczywistnić w wyjątkowo niesprzyjających warunkach politycznych panujących w tej części ziem polskich.
Królestwo Polskie pozostając na uboczu europejskiej Wiosny Ludów pozbawione zostało też szans na udział w demokratycznych przemianach doświadczanych przez społeczeństwa innych krajów. Po 1848 roku chłopi polscy jedynie pod panowaniem rosyjskim pozostawali w stosunkach pańszczyźnianych.
Ukaz carski z 1846 roku, tzw. paskiewiczowski, wydany w obliczu radykalizujących się nastrojów wsi, traktowany był przez władze rosyjskie bardziej jako narzędzie polityczne przeciwko ewentualnemu powstaniu narodowemu i miał pomóc w wygrywaniu antagonizmów między dworem a chłopami. Zabraniał wprawdzie rugowania chłopów mających więcej niż trzy morgi ziemi, ale w sumie rozczarował wieś.
Zapowiadał jedynie uregulowanie spraw pańszczyzny, a wywołał w następnych latach proces masowego rugowania chłopów uprawiających najmniejsze gospodarstwa. Postępowa część ziemiaństwa dostrzegała konieczność przeprowadzenia reformy agrarnej, zwłaszcza gdy w końcu lat pięćdziesiątych XIX wieku nastroje wsi ponownie ulegały wyraźnej radykalizacji.
W połowie wieku nie zakończono jeszcze, rozpoczętego po powstaniu listopadowym, procesu pełnej unifikacji Królestwa Polskiego z innymi prowincjami cesarstwa. W 1848 roku wprowadzono rosyjski system miar i wag, a trzy lata później skasowano Dyrekcję Generalną Poczt Królestwa, tworząc w jej miejsce XIII Okręg Pocztowy Cesarstwa, podległy departamentowi w Petersburgu.
W latach pięćdziesiątych XIX wieku zunifikowano także cła, a kupiectwo zreorganizowano na wzór rosyjski. Kupców podzielono na niegildyjnych i gildyjnych. Pierwsi mogli się trudnić jedynie handlem krajowym, a drudzy także zagranicznym i bankierstwem. Wśród Żydów wydzielono kategorie "użytecznych" i "nieużytecznych", w zależności od ich stanu majątkowego. Tych ostatnich powoływano do wojska w stosunku trzykrotnie wyższym niż pierwszych.
W końcu lat pięćdziesiątych zmieniono system gminny w Królestwie Polskim. Minimalny obszar gminy wiejskiej powiększono do 50 domów mieszkalnych, przez co wzrosła liczba gmin składających się z kilku małych wsi. Urząd wójta został przywiązany do dominium, ale władze wymagały od kandydata na to stanowisko znajomości języka rosyjskiego.
Źródło: "Wielka Historia Polski" Wydawnictwo Pinnex, Kraków 1999
