Liga Narodowa - walka na tytuły prasowe
Liga Narodowa skoncentrowała się głównie na działalności wydawniczej i kolportażu nielegalnych broszur. W akcji propagandowej niezwykle ważną rolę odegrały główne organy prasowe Ligi "Polak" i "Przegląd Wszechpolski".
Pierwsze z tych pism, redagowane od 1896 roku przez Jana L. Popławskiego i wydawane w Krakowie, skąd przemycano je do Królestwa, kładło nacisk na rozbudzenie uczuć narodowych i patriotycznych. Zwalczało ugodowców i nieprzychylnie wyrażało się o szlachcie. Przyszłość Polski wiązało z ludem: "Dziś Polska stoi na ludzie i tylko lud kmiecy dźwignie ją swymi plecy". "Polak", pomimo lansowania haseł demagogicznych, przyczynił się niewątpliwie do rozszerzenia wpływów Ligi na wsi i jej politycznego rozbudzenia.
"Przegląd Wszechpolski" zaczął się ukazywać w styczniu 1895 roku (zastąpił "Przegląd Emigracyjny") i w połowie tego roku stał się oficjalnym organem Ligi Narodowej. Ogólny wydźwięk polityczny pisma pokrywał się z poglądami Dmowskiego, który pisał w nim pod pseudonimem ROKU Skrzycki. Ostrze krytyki skierowane było przeciwko ugodowcom. Żaden związek z Rosją nie wchodził w rachubę choćby ze względów cywilizacyjnych. "Polska należy bowiem do cywilizacji Zachodu, Rosjanie nie: Jeśli istnieje jednostka moralna, zwana Europą, to wasze miejsce poza nią, bo w barbarzyństwie prześcigacie najrdzenniejszych Azjatów. Niepodległość Polski jest koniecznością wynikającą z logicznego prawa przyrodzonego".
Niezwykle trafnie ocenił też Dmowski przyszłość, pisząc w jednym z artykułów: "Odzyskanie niepodległości Polski może być jedynie wynikiem wojny czy to pomiędzy mocarstwami zaborczymi, czy też pomiędzy jednym lub dwoma z nich z innymi państwami i skombinowanego z tą wojną powstania narodowego (1900)". Koncepcja zorganizowania powstania zbrojnego i konieczność przysposobienia kadr dowódczych przewijały się na łamach czasopisma jeszcze do 1901 roku, kiedy to gwałtownie zmieniło ono kierunek polityczny i zaczęło udowadniać, że powstanie jest niemożliwe.
W połowie 1897 roku zmieniono nazwę Liga Narodowa na Ogólnopolskie Stronnictwo Demokratyczne (zwane później Stronnictwem Narodowo-Demokratycznym) i ogłoszono nowy program, zasadniczo odchodzący od polityki rewolucyjnej, a kładący nacisk na pogłębienie i rozszerzenie życia narodowego.
Nie rezygnowano z dążeń do niepodległości, ale "środków do tego celu dziś nie można obliczyć, ani warunków, w których to się stanie, konkretnie przedstawić" - konkludował program. Nie ulegało wątpliwości, że niepodległość została odsunięta na plan dalszy i tendencja taka wśród przywódców Stronnictwa z biegiem czasu zaczęła się pogłębiać. Na tym tle doszło z początkiem 1898 roku do secesji grupki działaczy z Józefem Bohuszem-Potockim na czele, którzy założyli organizację pod wymowną nazwą Walka i na łamach czasopisma pod tą samą nazwą (ukazały się zaledwie trzy numery) propagować będą hasła niepodległościowe.
------
Źródło: "Wielka Historia Polski" Wydawnictwo Pinnex, Kraków 1999
