​Opór Wielkopolan przed germanizacją po rewolucji 1905-1907 roku

Rząd pruski nie chciał się narażać na krytykę europejską, jaka spotkała go po wydarzeniach we Wrześni. Dyscyplina szkolna została załagodzona, ale dzieciom, które odmawiały nauki religii w języku niemieckim, przedłużano obowiązek szkolny. Wywołało to niezadowolenie ludności polskiej i w efekcie na przełomie lat 1906/07 doszło do kolejnego, trwającego rok strajku szkolnego.

W 1908 roku została wydana ustawa o stowarzyszeniach, mająca ogólnoniemiecki zasięg (tzw. kagańcowa), narzucająca używanie języka niemieckiego na wszystkich zebraniach publicznych. Wyjątkowo na wiecach przedwyborczych w miejscowościach, gdzie ludność nieniemiecka stanowiła przynajmniej 60% mieszkańców, jeszcze przez 20 lat można było posługiwać się własnym językiem.

W tym samym roku (20 marca 1920 roku) została wydana ustawa o przymusowym wywłaszczeniu na terenach, na których interesy żywiołu niemieckiego wymagają zaokrąglenia posiadłości niemieckich drogą tworzenia osad. Jednocześnie zwiększono kapitał Komisji Kolonizacyjnej, co spotkało się z protestami Koła Polskiego w Berlinie, a niebawem także postępowej opinii europejskiej. Wpłynęły one na zmianę stanowiska władz pruskich i spowodowały ograniczenie stosowania wspomnianej ustawy.

W 1910 roku przeprowadzono powszechny spis ludności, który przebiegał pod presją władz, starających się obniżać procent Polaków w niektórych powiatach, aby zastosować w stosunku do nich "ustawę kagańcową". W 1912 roku po raz pierwszy zastosowano w praktyce przepis ustawy o wywłaszczeniach, wykupując cztery polskie majątki, w roku następnym ponownie zwiększono kapitał Komisji Kolonizacyjnej, ale ten ostatni już antypolski akt nie zmienił i tak niekorzystnego dla Niemców bilansu jej działania.

Antypolska polityka rządu nie powstrzymała kół konserwatywnych od szukania  porozumienia z rządem. Nadzieję wiązano ze zmianą na stanowisku kanclerza. Po odejściu antypolsko nastawionego Bernharda Bülowa liczono, że jego następca - Theobald von Bethmann-Hollweg - i sam cesarz zechcą złagodzić stosunki z Polakami. Nie szczędzono więc przyjaznych gestów. Koło Polskie głosowało za powiększeniem budżetu na cesarską listę cywilną, a w 1913 roku zgotowano cesarzowi uroczyste powitanie w Poznaniu. Nie na wiele jednak zdały się zabiegi obozu ugodowego, spodziewanych ustępstw nie przyniosły, a jedynie niechęć pozostałej części społeczeństwa.

------

Źródło: "Wielka Historia Polski" Wydawnictwo Pinnex, Kraków 1999