Polskie dziedzictwo narodowe na emigracji po powstaniu styczniowym
Emigracja postyczniowa miała spore zasługi w kultywowaniu chlubnej przeszłości naszego narodu i tradycji polskich, ukazując tym sposobem opinii międzynarodowej, że naród polski nadal trwa i walczy o swoją ojczyznę.
Służyć temu miały obchody rocznic narodowych, a także gromadzenie i przechowywanie pamiątek z przeszłości. W działalności tego typu szczególnie wyróżnił się Władysław Broel-Plater.
Jednym z pierwszych jego przedsięwzięć było ufundowanie pomnika konfederacji barskiej w Rapperswilu (Szwajcaria), na którym wyryto napis rozpoczynający się od słów: "Niespożyty duch polski, stuletnią krwawą walką protestujący przeciw ciemiężącej go przemocy, z wolnej ziemi Helwetów przemawia do sprawiedliwości Boga i świata..".
Jednocześnie wystąpił też z projektem utworzenia "muzeum", w którym zgromadzono by wszelkie pamiątki, druki, książki i dokumenty. W tym celu wydzierżawił od władz Rapperswilu stary zamek, który z własnych funduszy rozpoczął remontować. Do sprawy włączyli się wkrótce Józef I. Kraszewski, Teofil Lenartowicz, Stefan Buszczyński i Agaton Giller, akcja zataczała coraz szersze kręgi, wsparcia udzielił m.in. Napoleon III oraz redakcje kilku czasopism wychodzących w kraju.
Otwarcie Muzeum Historyczno-Polskiego odbyło się 23 października 1870 roku Planowano w tym dniu wielką manifestację jedności narodowej, jednak niesprzyjająca sytuacja międzynarodowa, spowodowana wojną francusko-pruską, wpłynęła na "uszczuplenie" programu uroczystości.
Zaczątkiem zbiorów muzealnych stała się osobista kolekcja Platera, m.in. rękopisy i rzadkie starodruki.
W 1874 roku kolekcję Muzeum zasiliły unikatowe i niezwykle cenne zbiory ofiarowane przez wdowę po zmarłym Leonardzie Chodźce.
Wkrótce też trafiły tam zbiory po Ludwiku Królikowskim, Krystynie Ostrowskim, Ludwiku Dygacie, Agatonie Gillerze i wielu innych.
Zbiory rapperswilskie stały się niezwykle cennym zasobem archiwalnym zwłaszcza do dziejów emigracji.
W 1927 roku zostały przeniesione do Polski, w czasie II wojny światowej większość z nich została zniszczona.
Źródło: "Wielka Historia Polski" Wydawnictwo Pinnex, Kraków 1999
