Pozycja Galicji w monarchii austro-węgierskiej po 1867 roku

Obszar jej wynosił około 78 500 km2, zamieszkiwało ją  w 1869 roku około 5540 tys. mieszkańców. Średnia gęstość zaludnienia wynosiła 70 osób na 1 km2. Około 80% obywateli Galicji zamieszkiwało wieś, 75% utrzymywało się z rolnictwa, w przemyśle i rzemiośle zaś pracowało jedynie  7,5% ludności.

Galicja należała do typowych krajów agrarnych, jednakże rolnictwo to opierało się na zacofanych metodach uprawy roli. Mimo że w 1848 roku zniesiono na tym obszarze system poddańczo-pańszczyźniany, nadal zachowały  się jeszcze liczne pozostałości feudalizmu, jak m.in. prawo propinacji (tj. prawo do posiadania przez dwór monopolu na produkcję i sprzedaż wódki i piwa), prawo wyłączności do polowania na dziką zwierzynę i posiadania broni, prawo tzw. prezenty, dające szlachcie duży wpływ na mianowanie proboszczów i administrowanie majątkami kościelnymi.

Chłopi uzyskali uprawianą przez siebie ziemię na własność, stanęli jednak nagle przed wieloma problemami związanymi bezpośrednio z utrzymaniem swego gospodarstwa, niewielkiego zazwyczaj skrawka lichej ziemi, pozbawieni przywileju korzystania z dworskich lasów i pastwisk. Nie mieli skąd brać - jak dawniej - drewna opałowego czy budulcowego, zabraniano im korzystać z pastwisk należących niegdyś do wspólnoty wiejskiej. Wywoływało to od samego początku duże napięcia i spory pomiędzy dworem a chłopami.

Dla rozwiązania spornych spraw nieskuteczne okazało się forum sejmu krajowego, gdzie posłowie chłopscy początkowo posiadali liczną reprezentację, ale nieświadomi procedury parlamentarnej, nie mieli potrzebnej "siły przebicia". Często zaś byli manipulowani przez władze wiedeńskie przeciw ziemiaństwu polskiemu.

Za to ziemiaństwo umiało uzyskać dla siebie nowe przywileje. Przykładem będzie tu wydzielenie z gmin wiejskich obszarów dworskich jako odrębnych jednostek administracyjnych, posiadających podobne uprawnienia na swoim terenie, jak administracja gminna. Często również aparat administracji lokalnej i krajowej szedł na rękę szlachcie, zwalniając dwór z szeregu świadczeń publicznych, jak naprawy dróg (tzw. szarwarki) czy utrzymywanie szkół ludowych, cedując te wydatki na barki chłopskie.

Ta swoista polityka protekcyjna była powodem wielu wystąpień posłów chłopskich, z czasem jednak głosy te były coraz cichsze, bo też posłów chłopskich w parlamencie galicyjskim było coraz mniej. W latach 1877 - 1889 posłów chłopskich zupełnie wyrugowano z ław Sejmu krajowego.

--

Źródło: "Wielka Historia Polski" Wydawnictwo Pinnex, Kraków 1999