Represje carskie za powstanie listopadowe na Litwie, Białorusi i Ukrainie
Ostrzejszy niż w Królestwie Polskim był odwet caratu za powstanie listopadowe w tzw. Prowincjach Zabranych, czyli na Litwie, Białorusi i Ukrainie. Carat chciał tamtejsze gubernie, które kiedyś należały do Polski, całkowicie zintegrować z Rosją i radykalnie przeciąć wszystkie ich więzy z Królestwem.
Dlatego wydana przez Mikołaja I amnestia nie dotyczyła Ziem Zabranych i wszystkich tam zamieszkałych uczestników niedawnego powstania, którzy nie udali się na emigrację, spotkały uciążliwe represje: więzienia i syberyjskie zesłania. Skierowane zostały przeciw polskiej szlachcie, głównie zaściankowej i drobnej, ponieważ w owych czasach była ona elementem bardzo patriotycznym.
Wydane w 1836 roku nowe przepisy nakazywały udokumentowanie szlachectwa, co niekiedy było bardzo trudne. Szlachta nie posiadająca odpowiednich dokumentów straciła swoje tradycyjne prawa. Około 54 tysiące rodzin szlacheckich z Litwy, Podola i Wołynia potraktowano jak chłopów i przesiedlono w latach 1832 - 1842 na Kaukaz, nad Wołgę i na Sybir.
Likwidacji Uniwersytetu Wileńskiego, Liceum Krzemienieckiego i innych polskich gimnazjów towarzyszyło rozwijanie szkolnictwa rosyjskiego. W 1839 roku zlikwidowano przeszkadzający pełnej integracji z Rosją Kościół unicki i rozpoczęto "nawracanie" unitów na prawosławie. Był to morderczy cios zadany przez Petersburg Kościołowi katolickiemu i polskości na wschodzie.
Likwidacja Unii Kościelnej na ziemiach Wielkiego Księstwa Litewskiego przekreślała też szanse na rozwój nowoczesnej świadomości narodowej Białorusinów. W 1840 roku carat zniósł Statut Litewski, kładąc tym kres wybieranym urzędom ziemskim i samorządowi ziemskiemu. Stanowiska w administracji terenowej, z której usunięto język polski, objęli Rosjanie. Gubernie litewskie, zgodnie z rozporządzeniem carskim, otrzymały nową nazwę: Kraj Północno-Zachodni (Siewierozapadnyj Kraj).
W roku 1833 i 1835 car Mikołaj I zawarł w Münchengrätz i w Cieplicach układy z Austrią w sprawie zwalczania ruchów rewolucyjnych w Europie, każdorazowo uzgadniane później z królem pruskim. W szczególności układy te zwrócone były przeciwko Polakom i ich niepodległościowym aspiracjom. Umawiające się strony obiecywały wydawać sobie wzajemnie polskich zbiegów politycznych. Układy z 1833 i 1835 roku przyczyniły się do zaostrzenia antypolskich represji we wszystkich trzech zaborach.
Źródło: "Wielka Historia Polski" Wydawnictwo Pinnex, Kraków 2000
