Rozwój kolejnictwa na ziemiach polskich pod zaborami w II połowie XIX w.

Łączyły wielkie ośrodki produkcji, wpływały na rozwój miejscowości położonych wzdłuż trasy, zwiększały ruchliwość ludności, ułatwiały kontakty, a przy tym kolej stawała się odbiorcą wielu wyrobów przemysłu ciężkiego.

Na ziemiach polskich główne linie kolejowe powstały już wcześniej. W omawianym okresie uzupełniano istniejące już trasy komunikacyjne o trasy dojazdowe do ośrodków przemysłowych, bocznice i linie strategiczne.

W latach 1885 - 1913 w Poznańskiem długość linii kolejowych wzrosła ze 199 do 1540 km, w okręgach rolniczych powstała także gęsta sieć kolejek wąskotorowych.

W Królestwie Polskim poza lokalnymi liniami kolejowymi powstawały magistrale mające połączyć je z rynkami w głębi Cesarstwa. Rząd nie udzielał zezwoleń na budowę linii kolejowych potrzebnych z punktu widzenia gospodarczego, o ile stanowiłyby zagrożenie strategiczne. Budowane połączenia zawsze miały na uwadze cel militarny. Omijano np. większe miasta i skupiska ludności, dworce budowano w oddaleniu od miast.

W 1862 roku otwarto kolej Warszawa- Petersburg; w latach 1860 - 70 oddano do użytku połączenie z Moskwą; w 1877 roku uruchomiono Kolej Nadwiślańską do Kowla. W latach 1870-1911 długość linii kolejowych wzrosła tu z 902 do 3394 km.

Galicja pierwszą linię kolejową, łączącą Kraków z Mysłowicami, uzyskała w 1847 roku Później powstały połączenia z Bochnią, Tarnowem, Dębicą - przedłużone aż do Lwowa. W 1870 roku rozpoczęto budowę trasy Lwów- Brody- Tarnopol, a w późniejszych latach powstały także 4 linie łączące Galicję z Węgrami. W 1912 roku Galicja posiadała 412 km torów kolejowych.

Spośród trzech zaborów najgęściej trasami kolejowymi pokryty był zabór pruski. W Poznańskiem 1 km toru przypadał na 10,9 km2, w Prusach Królewskich na 11,4 km2, w Galicji na 19,5 km2, a w Królestwie aż na 36,5 km2.

Do 1875 roku główny ciężar inwestycji kolejowych ponosił kapitał prywatny. W latach następnych inicjatywa przeszła w ręce państwa. Najwcześniej nastąpiło to w zaborze pruskim, rząd austriacki rozpoczął wykup linii prywatnych po 1890 roku, w Królestwie proces ten rozpoczął się dopiero w roku 1892. Z reguły opanowanie kolei ułatwiało rządowi realizację własnej polityki taryfowej, a również podyktowane było względami strategicznymi.

Źródło: "Wielka Historia Polski" Wydawnictwo Pinnex, Kraków 2000