Rozwój kolejnictwa na ziemiach polskich pod zaborami w II połowie XIX w.
Druga połowa XIX w. była niezwykle pomyślnym okresem dla kolei żelaznych. Linie kolejowe wpływały zasadniczo na ożywienie gospodarcze.
Łączyły wielkie ośrodki produkcji, wpływały na rozwój miejscowości położonych wzdłuż trasy, zwiększały ruchliwość ludności, ułatwiały kontakty, a przy tym kolej stawała się odbiorcą wielu wyrobów przemysłu ciężkiego.
Na ziemiach polskich główne linie kolejowe powstały już wcześniej. W omawianym okresie uzupełniano istniejące już trasy komunikacyjne o trasy dojazdowe do ośrodków przemysłowych, bocznice i linie strategiczne.
W latach 1885 - 1913 w Poznańskiem długość linii kolejowych wzrosła ze 199 do 1540 km, w okręgach rolniczych powstała także gęsta sieć kolejek wąskotorowych.
W Królestwie Polskim poza lokalnymi liniami kolejowymi powstawały magistrale mające połączyć je z rynkami w głębi Cesarstwa. Rząd nie udzielał zezwoleń na budowę linii kolejowych potrzebnych z punktu widzenia gospodarczego, o ile stanowiłyby zagrożenie strategiczne. Budowane połączenia zawsze miały na uwadze cel militarny. Omijano np. większe miasta i skupiska ludności, dworce budowano w oddaleniu od miast.
W 1862 roku otwarto kolej Warszawa- Petersburg; w latach 1860 - 70 oddano do użytku połączenie z Moskwą; w 1877 roku uruchomiono Kolej Nadwiślańską do Kowla. W latach 1870-1911 długość linii kolejowych wzrosła tu z 902 do 3394 km.
Galicja pierwszą linię kolejową, łączącą Kraków z Mysłowicami, uzyskała w 1847 roku Później powstały połączenia z Bochnią, Tarnowem, Dębicą - przedłużone aż do Lwowa. W 1870 roku rozpoczęto budowę trasy Lwów- Brody- Tarnopol, a w późniejszych latach powstały także 4 linie łączące Galicję z Węgrami. W 1912 roku Galicja posiadała 412 km torów kolejowych.
Spośród trzech zaborów najgęściej trasami kolejowymi pokryty był zabór pruski. W Poznańskiem 1 km toru przypadał na 10,9 km2, w Prusach Królewskich na 11,4 km2, w Galicji na 19,5 km2, a w Królestwie aż na 36,5 km2.
Do 1875 roku główny ciężar inwestycji kolejowych ponosił kapitał prywatny. W latach następnych inicjatywa przeszła w ręce państwa. Najwcześniej nastąpiło to w zaborze pruskim, rząd austriacki rozpoczął wykup linii prywatnych po 1890 roku, w Królestwie proces ten rozpoczął się dopiero w roku 1892. Z reguły opanowanie kolei ułatwiało rządowi realizację własnej polityki taryfowej, a również podyktowane było względami strategicznymi.
Źródło: "Wielka Historia Polski" Wydawnictwo Pinnex, Kraków 2000
