Rozwój przemysłu w Królestwie Polskim po Wiośnie Ludów

W latach czterdziestych skończyła się działalność przemysłowa Banku Polskiego, a protekcjonizm ustąpił miejsca liberalizmowi gospodarczemu. Dostatecznie silna burżuazja była jednak już w stanie rozwijać przemysł bez pomocy rządowej, wykorzystując pojawiające się wówczas nowe czynniki sprzyjające temu rozwojowi.

Jednym z ważniejszych było zniesienie granicy celnej z Cesarstwem Rosyjskim od 1851 roku, co otwierało dla towarów wyprodukowanych w Królestwie Polskim szeroki rynek rosyjski. Jednocześnie obniżono cła na wiele surowców potrzebnych polskiemu przemysłowi, np. na przędzę bawełnianą i wełnianą.

Rozwój niektórych gałęzi przemysłu pobudziło też wprowadzenie zakazu importu do Cesarstwa cukru, żelaza, spirytusu, piwa, co wyeliminowało konkurencję i ułatwiło ekspansję na rynki wschodnie produktów z Królestwa Polskiego.

Rewolucja techniczna w przemyśle

Miejscowa burżuazja wykorzystała nawet blokadę Rosji w okresie wojny krymskiej, kiedy to odcięte od surowców dostarczanych drogą morską fabryki w głębi Cesarstwa zmuszone były znacznie ograniczyć produkcję. Zakłady w Królestwie surowce te sprowadzały drogą lądową, uzyskując jeszcze czasowe obniżenie ceł, ze względu na duże wówczas zapotrzebowanie na niektóre towary, np. sukno dla wojska.

Podczas wojny krymskiej władze rosyjskie zmusiły do opuszczenia Warszawy poddanych angielskich, wśród nich braci Alfreda i Douglasa Evansów, przemysłowców działających od lat dwudziestych XIX wieku na terenie Królestwa Polskiego. Należące do nich zakłady przejęli wówczas Stanisław Lilpop i Wilhelm Rau i rozwinęli je w wielkie przedsiębiorstwo, znane później jako Akcyjne Towarzystwo Przemysłowe Zakładów Mechanicznych Lilpop, Rau i Loewenstein S.A.

Przed powstaniem styczniowym przemysł Królestwa Polskiego stał się w pełni domeną kapitału prywatnego. Rozmachu nabrała rewolucja techniczna w przemyśle, związana z szerokim wprowadzeniem maszyn parowych  i mechanicznych warsztatów w przemyśle włókienniczym. Dział ten zajmował zdecydowanie pierwsze miejsce w produkcji przemysłowej Królestwa, wyprzedzając górnictwo i hutnictwo.

Ostatecznie ukształtowały się okręgi przemysłowe w tej części ziem polskich. Obok dawnego Okręgu Staropolskiego powstały: łódzki, sosnowiecki i warszawski. Dużego znaczenia nabierała rozbudowywana komunikacja kolejowa, która nie tylko ułatwiała transport, ale pobudzała też rozwój przemysłu produkującego na potrzeby kolejnictwa.

Rozwój kolejnictwa w Królestwie Polskim po Wiośnie Ludów

W 1848 roku uruchomiono Kolej Warszawsko-Wiedeńską, która stała się główną arterią zachodniej części Królestwa Polskiego. Połączyła ona Warszawę przez Skierniewice - Piotrków - Częstochowę z Koleją Górnośląską, a poprzez nią z Krakowem, Wiedniem, Wrocławiem. W 1862 roku oddano do użytku Kolej Warszawsko - Petersburską ( przez Białystok) i Kolej Warszawsko - Bydgoską, dającą połączenie zaboru rosyjskiego z Berlinem.  W 1866 roku Łódź uzyskała połączenie z Koleją Warszawsko-Wiedeńską przez Koluszki, co ułatwiło dalszy rozwój tamtejszego przemysłu. 

Źródło: "Wielka Historia Polski" Wydawnictwo Pinnex, Kraków 1999