Skutki rewolucji 1905 roku dla mieszkańców Królestwa Polskiego
Rewolucja 1905 - 1907 roku przyniosła Królestwu Polskiemu ulgi językowe i wyznaniowe. W wyniku strajku szkolnego uzyskano prawo do zakładania prywatnych szkół z językiem polskim. Pewne swobody działania uzyskały polskie organizacje kulturalno-oświatowe. Nastąpiła także poprawa warunków bytowych robotników.
Wszystko to okupiono krwią setek ofiar, ale w 1905 roku do walki stanęły po raz pierwszy tak liczne rzesze robotników i chłopów. W miastach powstawały szkoły prywatne z językiem polskim, działały organizacje społeczne i oświatowe: Macierz Szkolna, Kultura Polska, Stowarzyszenie Nauczycielstwa Polskiego, powstawały towarzystwa naukowe, działały uniwersytety ludowe.
Odrodził się ruch spółdzielczy na wsi, reaktywowano Towarzystwo Rolnicze. Większość tych zdobyczy miała jednak charakter przejściowy.
Rosja po okresie osłabienia spowodowanego wojną i wrzeniem rewolucyjnym nabierała sił, co oznaczało wzmocnienie kursu reakcyjnego, którego zwolennikiem był minister Piotr Stołypin. Nadzieje wiązane z Dumą państwową zostały rozwiane 21 lipca 1906 roku, kiedy po odmowie uchwalenia budżetu została rozwiązana. Już w sierpniu 1906 roku wprowadzono w Rosji sądy wojenne, które bezwzględnie obchodziły się z opozycją.
Zaostrzenie kursu politycznego znalazło odbicie także na terenie Królestwa. Generał - gubernator Gieorgij Antonowicz Skałon stosował karę śmierci bez sądu. Tylko w 1906 roku stracono (a właściwie zamordowano) 2010 osób. Wobec więźniów politycznych stosowano tortury w celu wymuszenia zeznań.
Władze uciekały się do prowokacji, organizowały np. pozorne napady na urzędy państwowe, by zyskać pretekst do represji wobec ludności. Samowola carskiej Ochrany, policji i wojska sięgała zenitu. W Białymstoku doszło 14 czerwca 1906 roku do pogromu Żydów, w czasie którego wojsko i policja zamordowały ok. 100 osób. Władze stopniowo cofały wywalczone ustępstwa.
Już we wrześniu 1906 roku zamknięto towarzystwo gimnastyczne "Sokół", 14 grudnia 1907 roku rozwiązano Macierz Szkolną. Na wójtów i pisarzy gminnych, którzy samowolnie wprowadzili język polski, posypały się kary pieniężne. Zaczęto wywierać naciski na legalną prasę do zamieszczania prorządowych publikacji i nakłaniać do zaniechania trwającego bojkotu szkoły rosyjskiej.
------
Źródło: "Wielka Historia Polski" Wydawnictwo Pinnex, Kraków 1999
