Socjaldemokracja Królestwa Polskiego i Litwy (SDKPiL)
Partia rewolucyjna założona w 1893 roku przez przywódców Związku Robotników Polskich i II Proletariatu, do 1900 roku Socjaldemokracja Królestwa Polskiego.
Partia stała na gruncie socjalizmu naukowego i skrajnego internacjonalizmu dążąc do obalenia kapitalizmu drogą międzynarodowej rewolucji proletariackiej, opowiadała się za współpracą z Socjaldemokratyczną Partią Robotników Rosji, a w latach 1906 - 1911 weszła w jej skład jako autonomiczna organizacja.
Partia nie wysuwała haseł niepodległościowych, uważając je za szkodliwe dla rewolucji między narodowej, nie doceniała chłopów jako ewentualnych sojuszników w walce o zmianę ustroju i negowała parcelację wielkiej własności ziemskiej.
W czasie rewolucji 1905 - 1907 partia prowadziła ożywioną działalność, organizując strajki i manifestacje.
W latach 1911 - 1916 istniały dwie frakcje: tzw. zarządowcy, związani z lewym skrzydłem socjaldemokracji niemieckiej i "rozłamowcy", współpracujący z bolszewikami.
W czasie I wojny światowej partia głosiła hasła antywojenne i antyimperialistyczne. Po odzyskaniu niepodległości SDKPiL, hołdując hasłom międzynarodowej rewolucji znalazła się w opozycji do rządu polskiego.
W 1918 roku z połączenia SDKPiL z PPS - Lewicy powstała Komunistyczna Partia Robotników Polskich.
Głównymi przywódcami SDKPiL by li: Julian Marchlewski, Róża Luksemburg, Marcin Kasprzak, Wincenty Matuszewski, Adolf Warski; organy prasowe: "Czerwony Sztandar", "Sprawa Robotnicza" "Trybuna".
------
Źródło: "Wielka Historia Polski" Wydawnictwo Pinnex, Kraków 1999
