Sztab Generalny. Starszy niż niepodległość Polski
Setną rocznicę obchodzi w czwartek Sztab Generalny Wojska Polskiego, powołany pod koniec października 1918 r. jeszcze przed ogłoszeniem przez Polskę niepodległości. Obchody jubileuszu zbiegają się ze zmianami, które przywracają szefowi SGWP rolę pierwszego dowódcy. W uroczystościach rocznicowych wezmą udział prezydent Andrzej Duda i minister obrony Mariusz Błaszczak.
SGWP został ustanowiony 25 października 1918 r. rozporządzeniem Rady Regencyjnej Królestwa Polskiego. Powołała ona urząd szefa Sztabu Wojsk Polskich, który objął gen. Tadeusz Rozwadowski. Sztab organizował struktury armii, systemy dowodzenia i szkolenia oraz wyposażenia. Sztab Generalny początkowo nie był najwyższym organem dowodzenia - było nim Naczelne Dowództwo, w którego skład wchodził Sztab.
W 1928 r. został przemianowany na Sztab Główny WP, w nawiązaniu m. in. do tradycji Księstwa Warszawskiego. 1 września 1939 roku, w ramach reorganizacji na czas wojny, został przeformowany na Sztab Naczelnego Wodza i pod tą nazwą funkcjonował też w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie.
W okresie międzywojennym siedzibą Sztabu był Pałac Saski, dlatego uroczysty apel z udziałem szefa MON odbędzie się przed Grobem Nieznanego Żołnierza, mieszczącym się w pozostałościach arkad Pałacu.
"Sztab jest konieczną pomocą dowodzenia dla każdego dowódcy, tak, że nawet drobna jednostka wojskowa, jaką jest kompania, ma swój mały sztab, który staje do rozporządzenia dowódcy kompanii i jest pod jego bezpośrednim dowództwem. (...) Byłoby więc dziwnym i zupełnie niezrozumiałym, gdyby najwyższe dowodzenie miało być pozbawione tego pomocniczego organu" - charakteryzował zadania Sztabu Józef Piłsudski.
W obecnym systemie dowodzenia i kierowania siłami zbrojnymi, wprowadzonym z początkiem 2014 r., SGWP jest naczelnym organem planowania strategicznego, lecz nie dowodzenia. Opracowuje koncepcje rozwoju sił zbrojnych, odpowiada za utrzymanie zdolności bojowej i mobilizacyjnej, kieruje planowaniem szkolenia wojsk. Pełni funkcje doradztwa strategicznego dla premiera, Rady Ministrów i prezydenta.
Zmiany w obowiązującym od 2014 r. systemie, który powierzył Sztabowi Generalnemu funkcje planowania strategicznego, lecz nie dowodzenia, były jedną z pierwszych zapowiedzi MON po wygranych przez PiS wyborach 2015 r.
Obecny system zlikwidował dowództwa poszczególnych rodzajów sił zbrojnych, powołując dwa główne - Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych i Dowództwo Operacyjne RSZ. Zgodnie z obecną koncepcją obaj dowódcy rodzajów sił zbrojnych - generalny i operacyjny - będą podlegać szefowi Sztabu. Także jemu ma bezpośrednio podlegać Inspektorat Wsparcia Sił Zbrojnych.
Projekt ustawy, która przywraca szefowi SGWP rolę pierwszego dowódcy, został przygotowany przez MON i prezydenckie Biuro Bezpieczeństwa Narodowego. Zdaniem autorów obecnie obowiązujący system okazał się dysfunkcyjny, a nowelizacja ustaw o urzędzie ministra obrony oraz o powszechnym obowiązku obrony przywraca jednoosobową odpowiedzialność za dowodzenie całością sił zbrojnych.
Szef SGWP jest też osobą przewidzianą do mianowania na stanowisko naczelnego dowódcy sił zbrojnych w razie wojny i przygotowuje się do wypełniania jego zadań. Na początku lipca br. szefem SGWP został gen. broni Rajmund Andrzejczak.
Z okazji setnej rocznicy ustanowienia Sztabu Generalnego prezydent weźmie udział w uroczystym koncercie w Filharmonii Narodowej. Szef MON Mariusz Błaszczak będzie uczestniczył w apelu na placu Piłsudskiego. Obchody rozpoczną się na terenie Sztabu od podniesienia flagi Szefa SGWP na maszt, odsłonięcia tablicy pamiątkowej i złożenia kwiatów pod tablicą upamiętniającą szefa SGWP gen. Franciszka Gągora, który zginął w katastrofie smoleńskiej. Okolicznościowa msza w intencji żołnierzy i pracowników SGWP zostanie odprawiona w Katedrze Polowej Wojska Polskiego.
