Tajne organizacje narodowe w zaborze pruskim na przełomie XIX i XX wieku
Tajne organizacje propagujące patriotyzm i samokształcenie powstawały w warunkach głębokiej konspiracji, ze względu na zakazy władz pruskich, które w 1896 roku rozwiązały wszystkie organizacje tworzone przez Polaków.
Liga Narodowa budowała początkowo swoje struktury w zaborze pruskim, bazując na komórkach "Zetu". Organizacja ta zakorzeniła się wśród młodzieży z zaboru rosyjskiego, studiującej na uniwersytetach niemieckich i z biegiem czasu rozciągnęła swoje wpływy na młodzież z zaboru pruskiego. Pierwsze związki "zetowskie" powstały w Berlinie, Wrocławiu i Karlsruhe, a następnie także na terenie Wielkopolski.
Wśród młodzieży gimnazjalnej zakładano tajne związki "Czerwonej Róży", propagujące patriotyzm i samokształcenie. Wszystko to działo się w warunkach głębokiej konspiracji, ze względu na zakazy władz pruskich, które w 1896 roku rozwiązały wszystkie organizacje polskiej młodzieży uniwersyteckiej.
Niebawem policja wpadła na ślad tajnych związków i dokonała aresztowań kilku przywódców. Procesy sądowe w Poznaniu i Toruniu w 1901 roku zakończyły się jeszcze łagodnymi wyrokami, ale zaniepokoiły społeczeństwo, w większości przeciwne wszelkim niepokojom i nielegalnym związkom. Zahamowało to na krótko rozwój wpływów Ligi Narodowej, ale dzięki aktywności m.in. Mariana Seydy i Wojciecha Korfantego powoli odzyskiwała dawnych zwolenników.
Odrodzenie narodowe na Górnym Śląsku rozpoczęło się już w okresie kulturkampfu. Pod koniec XIX w. miejsce dawnych działaczy zajęli nowi, nie tylko wywodzący się z tej dzielnicy, ale także przybywający z pozostałych zaborów.
Następcą Karola Miarki na stanowisku redaktora "Katolika" był Wielkopolanin, ks. Stanisław Radziejewski, a po nim jego krajan, Adam Napieralski. Obok niego aktywnością odznaczali się Józef Rostek i Bronisław Koraszewski. Napieralski był założycielem pierwszego "Związku Wzajemnej Pomocy Polskich Robotników". B. Koraszewski, redagujący "Gazetę Opolską" i J. Rostek, redaktor "Nowin Raciborskich" i założyciel Śląskiego Towarzystwa Pomocy Naukowej (1891), zdecydowanie występowali przeciwko polityce ugody i germanizacji, przyczyniając się także do podważenia wpływów partii Centrum, na którą przez szereg lat głosowała polska ludność Śląska.
Dopiero w czasie wyborów 1903 roku, kiedy założone z inicjatywy Ligi Polskiej Narodowej "Towarzystwo Wyborcze" wysunęło własnych kandydatów w siedmiu okręgach, odniesiono sukces, którym był wybór Korfantego, m.in. dzięki poparciu PPS. Stanowiło to moment przełomowy w rozwoju polskości na Górnym Śląsku.
------
Źródło: "Wielka Historia Polski" Wydawnictwo Pinnex, Kraków 1999
