Ważniejsze zmiany terytorialne w Europie po I wojnie światowej

Albania

Państwo utworzone w 1913 roku, podczas wojny okupowane przez Serbię, Austro-Węgry i Włochy. Zachowało przedwojenne granice w wyniku powstania, jakie wybuchło na wieść o planach rozbioru kraju.

Austria

Likwidacja cesarstwa, znaczne zmniejszenie powierzchni, utrata wszystkich obszarów zamieszkanych przez ludność nieniemiecką.

Bułgaria

Uczestniczyła w wojnie po stronie państw centralnych. Utraciła część ziem na rzecz Rumunii, Grecji i Jugosławii.

Czechosłowacja 

Proklamowana 28 października 1918 roku, utworzona z ziem czeskich i słowackich, stanowiących dawniej część Austro-Węgier, a także terenów stanowiących przedmiot sporu: z Polską (Zaolzie, Spisz, Orawa) oraz Ukrainą, a następnie Rosją (Ruś Zakarpacka).

Dania

W wyniku plebiscytu odzyskała północny Szlezwik.

Estonia

Proklamowana 24 lutego 1918 roku, tuż przed wkroczeniem Niemców, którzy jednak usunęli estoński rząd. Wznowił on działalność 19 XI 1918 r. W 1919 r. Estonia odparła atak wojsk radzieckich i obroniła swe historyczne granice.

Finlandia

Od 1809 roku wielkie księstwo w ramach Rosji. 6 grudnia 1917 roku parlament fiński zerwał jedność państwową z Rosją i zdołał ją obronić mimo próby ustanowienia władzy rewolucyjnej w południowej części kraju.

Francja

Odzyskała Alzację i Lotaryngię (utracone na rzecz Niemiec w 1871 roku), na zasadzie mandatu Ligi Narodów otrzymała władzę zwierzchnią nad Syrią, częścią Kamerunu i Togo.

Grecja

Początkowo neutralna (wbrew premierowi Venizelosowi, pod wpływem proniemieckiego króla), od 1917 roku przystąpiła do wojny u boku Ententy. Początkowo uzyskała znaczne nabytki terytorialne kosztem Turcji (utraciła je jednak w wyniku wojny 1920 - 22) i Bułgarii.

Jugosławia

Utworzona jesienią 1918 roku z ziem niepodległych dotąd  Serbii i Czarnogóry, a także Chorwacji i Słowenii  stanowiących (w ramach monarchii habsburskiej) część Węgier oraz zdobytych na Bułgarii ziemiach macedońskich. Do 1929 r. nosiło nazwę Królestwo SHS (Serbów, Chorwatów i Słoweńców).

Litwa

Od 1915 roku ziemie litewskie niemal w całości były zajęte przez wojska niemieckie. Litwini dwukrotnie (11 grudnia 1917 i 16 lutego 1918) proklamowali niepodległość, na początku 1919 roku zdołali ją obronić przed wojskami radzieckimi i ogłoszoną przez nie "republiką socjalistyczną Litwy i Białorusi", 9 października 1920 r. utraciła Wilno i okolice na rzecz Polski, w 1923 roku zagarnęła okręg Kłajpedy (w marcu 1939 roku została zmuszona do odstąpienia go Niemcom).

Łotwa

Proklamowana 18 listopada 1918 roku, w 1919 pod okupacją radziecką. Część ziem łotewskich (tzw. Letgalia) została wyzwolona w 1920 roku przez oddziały Rydza-Śmigłego.

Niemcy

Od 9 listopada 1918 roku republika. W wyniku przegranej wojny utraciła na rzecz Francji Alzację i Lotaryngię, na rzecz Polski - Wielkopolskę, część Pomorza i Górnego Śląska. Prusy Wschodnie utraciły bezpośrednie połączenie lądowe z resztą Niemiec.

Polska

Odbudowana po 123 latach niewoli z części ziem należących do niej przed rozbiorami, powiększonych o wywalczoną w plebiscycie i powstaniach część Górnego Śląska.

Rosja

Republika od 2(15) marca 1917 roku. W wyniku klęsk wojennych, dążeń niepodległościowych podbitych narodów i porewolucyjnej słabości utraciła szereg ziem na zachodzie kraju (na rzecz nowo powstających państw: Estonii, Finlandii, Litwy, Łotwy i Polski), obroniła stan posiadania w Azji.

Rumunia

Początkowo neutralna, od 1916 roku po stronie Ententy, do maja 1918 roku podbita przez Niemcy. W wyniku wojny uzyskała Besarabię, Bukowinę, Siedmiogród i część terytoriów należących do Bułgarii.Turcja Uczestnik wojny po stronie państw centralnych, w traktacie pokojowym z Sevres utraciła szereg rdzennych terytoriów (m.in. Trację wsch., płn. Anatolię, okręg Smyrny), jednak zdołała je obronić w wyniku wojny 1920 - 22. Bezpowrotnie utraciła jednak należące dotąd do niej tereny bliskowschodnie (m.in. Syria, Palestyna).

Węgry

Od 16 listopada 1918 roku republika (zerwanie unii z Austrią), marzec-sierpień 1919 roku komunistyczna Węgierska Republika Rad, od 1 marca 1920 roku ponownie królestwo (bez władcy, jedynie z regentem na czele państwa). Jako jedno z państw pokonanych utraciły na rzecz sąsiadów ok. 70% swego terytorium, m.in. Chorwację, Słowenię, Siedmiogród.

Wielka Brytania 

Nie uzyskała bezpośrednich korzyści terytorialnych w Europie, zadowalając się niektórymi koloniami niemieckimi i częścią ziem należących uprzednio do Turcji.

Włochy

Uzyskały szereg nabytków terytorialnych na północy kraju (kosztem Austrii). Przyrzeczoną Włochom część Anatolii zdołali wybronić Turcy w wojnie 1920-22.

------

Źródło: "Wielka Historia Polski" Wydawnictwo Pinnex, Kraków 2000