Zbiory byłego premiera Jana Kucharzewskiego w Archiwum Akt Nowych

"Spotykamy się rzeczywiście w wigilię stulecia powołania archiwów polskich" - powiedziała wiceminister kultury Magdalena Gawin w poniedziałek w Archiwum Akt Nowych podczas inauguracji obchodów 100-lecia tej instytucji.

"I służby konserwatorskie obchodzą swoje stulecie, i archiwiści obchodzą swoje stulecie - tak, że ogromnie cieszymy się, że w tak doniosłym roku otrzymaliśmy tak doniosły dar" - dodała Gawin, dziękując rodzinie Kopczyńskich za przekazanie do AAN przechowanego archiwum Jana Kucharzewskiego - pierwszego premiera Królestwa Polskiego (1917-18).

Wiceminister zwróciła uwagę, że Jan Kucharzewski był "postacią nietuzinkową". "Był uczestnikiem i świadkiem wydarzeń, które doprowadziły do odzyskania niepodległości sto lat temu. Jego archiwum zawiera oryginalne dokumenty z lat 1910-40, w tym najcenniejsze z pierwszych lat odradzającej się RP, m.in. akta Tymczasowej Rady Stanu oraz materiały dotyczące pertraktacji pokojowych rządu polskiego w Rydze" - podkreśliła.

Gawin zaznaczyła, że Kucharzewski był nie tylko "wybitnym historykiem, politykiem, ale także wybitnym stylistą". Według niej, spuścizna pisarska autora "uderza precyzją, rozmachem" i "znakomitym stylem". "To był także wielki pisarz" - oceniła.

"Spotykamy się dzisiaj w Archiwum Akt Nowych z okazji szczególnej, mianowicie w wigilię rocznicy stulecia powstania AAN. (...) Sto lat będziemy obchodzić w najbliższym czasie, czyli od jutra do 7 lutego 2019 r. - od reskryptu Rady Regencyjnej po dekret naczelnika państwa Józefa Piłsudskiego, powołujący sieć archiwów w niepodległej Rzeczypospolitej" - powiedział dyrektor AAN dr Tadeusz Krawczak.

Archiwum Akt Nowych jest centralnym archiwum państwowym w Warszawie, które powołał do istnienia w 1918 r. naczelnik państwa Józef Piłsudski pod nazwą Archiwum Wojskowe. Od 1930 r. nosi obecną nazwę.

"Tuż przed tą doniosłą uroczystością zjawili się w naszym archiwum nasi darczyńcy - państwo Kopczyńscy (...), których tata przechował dokumenty po wybitnej postaci; przede wszystkim po historyku. Jan Kucharzewski, bo o nim jest mowa, pierwszy premier Rady Regencyjnej, człowiek działający w Tymczasowej Radzie Stanu, potem działający jako doradca premiera odrodzonej RP, zajmujący się sprawami społecznymi i sprawami zagranicznymi" - mówił Krawczak.

"Człowiek, który zasłynął z wielu prac historycznych, a jego siedmiotomowa praca 'Od białego do czerwonego caratu' jest znana; była wydawana przed wojną, była wydawana w stanie wojennym" - dodał.

W przekazanym do AAN archiwum Kucharzewskiego obok fotografii z końca I wojny światowej z okolic Garwolina, znajdują się dokumenty związane z postacią i działalnością byłego premiera (m.in. jego życiorysy, legitymacje, listy z nominacjami), rękopisy pism i analiz, korespondencja, czasopisma. W sumie ok. tysiąca stron paginowanych.

Podczas uroczystości zaprezentowano także okolicznościową kartkę pocztową, którą z okazji 100. rocznicy powstania Archiwum Akt Nowych przygotowała Poczta Polska. "Są dwie postaci uwidocznione na niej - naczelnik państwa Józef Piłsudski i kardynał Aleksander Krakowski związany z Radą Regencyjną, czyli z budowaniem tej naszej polskiej państwowości" - powiedział obecny na uroczystości wiceprezes Zarządu Poczty Polskiej Wiesław Włodek.

Odsłonięcia karty pocztowej dokonali wiceminister Magdalena Gawin i dyrektor AAN dr Tadeusz Krawczak, który poinformował, że w lutym 2019 r. Poczta Polska wyemituje okolicznościowy znaczek z okazji obchodów stulecia AAN.

Na zakończenie uroczystości dyrektor AAN dr Tadeusz Krawczak poinformował, że rodzina marszałka Piłsudskiego wyraziła zgodę na to, by z okazji stulecia AAN nadać tej instytucji imię naczelnika państwa. W obecności zebranych przekazał pismo w tej sprawie wiceminister kultury Magdalenie Gawin. Sporządził je specjalna czcionką "brygada", którą posługiwano się w AAN do 1939 r., wicedyrektor tej instytucji Mariusz Olczak.