​Bolesław I Chrobry albo Wielki (967 - 17 VI 1025)

Pierworodny syn Mieszka I i Dobrawy, w wieku 6 - 7 lat został zakładnikiem na niemieckim dworze cesarskim. Po 989 prawdopodobnie miał wydzieloną Małopolskę jako dzielnicę, którą zarządzał. W chwili śmierci miał Mieszko I pozostawić swe państwo do podziału między kilku. Jednak Bolesław wygnał swą macochę Odę i jej synów, a przywódców opozycji, Przybywoja i Odylena, oślepił i państwo swe z lisią chytrością złączył w jedno. Po męczeńskiej śmierci biskupa praskiego Wojciecha, który z inicjatywy Bolesława podjął akcję misyjną w Prusach i został tam zamordowany (997), książę polski wykupił jego ciało i uroczyście złożył je w Gnieźnie. 

Starania o kanonizację Wojciecha zostały uwieńczone sukcesem już w 999 roku, w tym samym roku papież Sylwester II konsekrował też brata św. Wojciecha, Radzyma Gaudentego, na arcybiskupa gnieźnieńskiego. W 1000 roku z pielgrzymką do grobu św. Wojciecha i na synod zwołany do Gniezna przybył cesarz Otton III. Synod ten uchwalił utworzenie arcybiskupstwa w Gnieźnie oraz biskupstw w Krakowie, Wrocławiu, Kołobrzegu i Poznaniu, cesarz zaś mianował Chrobrego bratem i współpracownikiem cesarstwa i nazwał go przyjacielem i sprzymierzeńcem narodu rzymskiego. Cesarz uznał niezależność Bolesława, a poprzez nałożenie na jego głowę diademu symbolicznie przekazał mu uprawnienia królewskie w stosunku do kościoła, tj. prawo nadawania biskupom inwestytury. Książę polski otrzymał także od Ottona domniemany gwóźdź z krzyża Chrystusowego i włócznię św. Maurycego, Bolesław zaś zrewanżował się cesarzowi ramieniem św. Wojciecha i oddaniem do dyspozycji oddziału 300 pancernych wojów. Dobre stosunki z Niemcami trwały tylko do czasu śmierci Ottona III (1002). Korzystając z bezkrólewia w Niemczech, Bolesław zajął tereny Łużyc po Łabę i Salę. Nowy władca Niemiec, Henryk II, nadał Bolesławowi Milsko i Łużyce w lenno, a w spornej Miśni osadził skoligaconego z Chrobrym Guncelina. 

W 1003 roku, po wcześniejszym oślepieniu i uwięzieniu władcy czeskiego, Bolesława III Rudego, zajął Chrobry Pragę. Zajęcie Czech, które były lennem niemieckim, Henryk II gotów był zaakceptować pod warunkiem uznania przez Bolesława tej zależności i płacenia trybutu. Gdy Bolesław odmówił, Henryk II uderzył w 1004 roku na Czechy, a antypolskie powstanie w Pradze zmusiło polskiego księcia do ustąpienia. Henryk II zajął także Łużyce, a Bolesław utracił równocześnie Pomorze Zachodnie, gdzie Wolin sprzymierzył się z Niemcami. W 1005 roku wyprawa Henryka II dotarła aż pod Poznań, gdzie zawarto pokój, w którym Bolesław prawdopodobnie musiał zgodzić się na utratę Czech, Łużyc i Milska, zatrzymując Morawy z częścią Słowacji. W 1007 roku Bolesław zajął ponownie Łużyce i Milsko, dochodząc aż pod Magdeburg. Odwetowa wyprawa niemiecka w 1010 roku spustoszyła tylko Śląsk i wycofała się spod Głogowa. W pokoju w Merseburgu w 1013 roku Polska otrzymała Łużyce i Milsko jako lenno Niemiec. W 1015 roku Henryk II podjął nową wyprawę na Polskę. Umiejętnie stosowana taktyka Bolesława uniemożliwiła wsparcie głównych sił cesarskich posiłkami saskimi i czeskimi. Cofającemu się nieprzyjacielowi zadano dotkliwe straty, Mieszko II ścigał Niemców aż do grodu Strzała nad Łabą. 

Następna wyprawa cesarza w 1017 roku, mimo wsparcia jej przez Ruś, Czechy i Luciców, załamała się na bezskutecznym oblężeniu Niemczy. Ostatecznie 30 stycznia 1018 roku, zawarto pokój w Budziszynie, przyznający Polsce Łużyce i Milsko oraz posiłki na wyprawę ruską. W 1018 roku Bolesław z posiłkami niemieckimi, węgierskimi i pogańskich Pieczyngów, interweniował w interesie wygnanego z Kijowa swego zięcia, Świętopełka. Osadzono go w Kijowie, a Bolesław wywiózł z Rusi bogate łupy i przyłączył do Polski Grody Czerwieńskie. Ekspansywna polityka Bolesława, ciężar ciągłych wojen i koszty wielkiej polityki, spadały na barki ludności poddanej. Również chrześcijaństwo przyjmowane było przez społeczeństwo z dużymi oporami, co Bolesław starał się przełamać drastycznymi karami, szczególnie za łamanie postów i cudzołóstwo. W tej sytuacji doszło do rozruchów ludowych pod hasłami nawrotu do starej religii. Prawdopodobna wydaje się więc teza, że upadek Polski w latach 30. XI w. miał swą genezę w nieliczącej się z możliwościami państwa polityce Bolesława. 

Wszystko to jednak przyćmiła koronacja Bolesława 18 kwietnia 1025 roku w Gnieźnie (lub w Poznaniu), co spowodowało, że już współcześni nadali mu przydomek Wielki. Był Bolesław czterokrotnie żonaty. W 984 roku ożenił się z nieznaną z imienia córką Rygdaga, margrabiego Miśni, w 986 roku  z jakąś księżniczką   węgierską, z którą miał syna Bezpryma. Obydwie te żony odesłał Bolesław do rodziców, by w 987/8 roku ożenić się z Emnildą, córką Dobromira, władcy połabskiego, z którego to związku pochodzili Mieszko i Otton. Po śmierci Emnildy w 1018 roku zawarł związek małżeński z Odą, córką Ekkeharda, margrabiego Miśni. Został pochowany w katedrze poznańskiej.

Źródło: "Wielka Historia Polski" Wydawnictwo Pinnex, Kraków 2000