Bolesław IV Kędzierzawy (ok. 1123 - 1173)
Książę mazowiecki od 1138 roku, książę zwierzchni Polski od 1146 roku.
Urodzony krótko przed 1124 rokiem był synem Bolesława Krzywoustego i Salomei. Po śmierci ojca w 1138 roku objął wydzielone mu w statucie sukcesyjnym Mazowsze z Kujawami. W 1146 roku wraz z młodszym bratem Mieszkiem Starym, przy poparciu możnych, z arcybiskupem Jakubem ze Żnina i wojewodą Wszeborem na czele, doprowadził do wygnania swego przyrodniego brata Władysława Wygnańca, a za cenę pieniężnego okupu udało mu się powstrzymać interwencję króla niemieckiego Konrada III na rzecz Władysława. Od tego momentu Bolesław stał się księciem zwierzchnim, jednocząc w swych rękach Mazowsze, Śląsk oraz ziemię krakowską, oddając Mieszkowi Wielkopolskę, a Henrykowi ziemię sandomierską.
Dopiero gdy w 1157 roku cesarz Fryderyk Barbarossa zorganizował w interesie Władysława nową wyprawę na Polskę, zmuszony był Bolesław w Krzyszkowie do złożenia hołdu lennego i zapłacenia wysokiego okupu. Za tę cenę Bolesław uzyskał uznanie swej władzy i oddalił powrót Władysława do kraju. Dopiero po śmierci Władysława (1159) Bolesław oddał jego synom, Bolesławowi Wysokiemu i Mieszkowi Plątonogiemu, Śląsk (1163), zatrzymując sobie główne grody tej dzielnicy. Gdy w 1172 roku doszło do konfliktu między Władysławowicami, Bolesław poparł Mieszka Plątonogiego i wspólnie wygnali Bolesława Wysokiego. Jednak groźba ponownej interwencji cesarskiej, przywróciła władzę na Śląsku Bolesławowi Wysokiemu, a polski princeps po raz drugi uznał się lennikiem cesarza. W 1166 roku zakończyła się wyprawa Bolesława na Prusy, podczas której zginął jego młodszy brat Henryk.
Polityczne i militarne niepowodzenia Bolesława wywołały bunt możnych, którzy w 1172 roku podjęli nieudaną próbę, osadzenia na tronie krakowskim Kazimierza Sprawiedliwego. Bolesław miał duże zasługi dla rozwoju polskich instytucji kościelnych. Wiele zawdzięcza mu klasztor kanoników regularnych w Czerwińsku, benedyktyni w Trzemesznie, klasztor Panny Marii i św. Wincentego we Wrocławiu oraz kolegiata łęczycka. Z dwóch swoich małżeństw - z Wierzchosławą, córką Wsiewołoda nowogrodzkiego, i znaną tylko z imienia Marią - przy życiu pozostał jedynie chorowity syn Leszek, któremu Bolesław przekazał dzielnicę mazowiecko-kujawską.
Źródło: "Wielka Historia Polski" Wydawnictwo Pinnex, Kraków 2000
