​Bolesław V Wstydliwy (21 VI 1226 - 7 XII 1279)

Syn Leszka Białego i Grzymisławy. Po śmierci ojca do opieki nad Bolesławem i rządami w Krakowie zgłosili się zarówno jego stryj Konrad Mazowiecki, jak i Władysław Laskonogi. Obejmując rządy w Krakowie Władysław Laskonogi wydzielił Grzymisławie i Bolesławowi księstwo sandomierskie, jednak Konrad pozostawił im jedynie ziemię radomską. W 1232 roku interwencja Henryka Brodatego zwróciła Grzymisławie i jej synowi Sandomierz, lecz w następnym roku Konrad podstępnie uwięził Grzymisławę i jej syna. 

Po ucieczce z więzienia Bolesław wraz z matką znalaźli się pod opieką Henryka Brodatego. Po śmierci Henryka Brodatego (1238), na mocy umowy z Konradem w Przedborzu, Bolesław objął samodzielne rządy w księstwie sandomierskim. W tym też roku ożenił się z pięcioletnią Kingą, córką króla węgierskiego Beli IV. W czasie najazdów tatarskich w 1241 i 1259 roku Bolesław uciekał z rodziną na Węgry. W 1241 roku nieobecność Bolesława w kraju i śmierć Henryka Pobożnego pod Legnicą pozwoliły Konradowi zająć Kraków, jednak jego rządy zakończył bunt możnych pod wodzą wojewody Klemensa z Ruszczy, który ofiarował tron krakowski Bolesławowi. W latach 50. XIII w. Bolesław wspierał swego teścia Belę IV w walce z Przemysławem Ottokarem II o spadek po Babenbergach, co narażało go na konflikt z polskimi książętami wspierającymi Czechów (np. w bitwie pod Kressenbrunn w 1260 roku siły Bolesława i Leszka Czarnego starły się z rycerstwem Henryka III wrocławskiego i Władysława opolskiego). 

Później Bolesław znalazł się w obozie proczeskim. W bitwie Przemysła Ottokara II z Rudolfem z Habsburga pod Suchymi Krutami (Dűrnkrut) po stronie pokonanego władcy czeskiego walczyły także posiłki Bolesława Wstydliwego (1278). W 1264 roku zorganizował Bolesław zwycięską wyprawę na Jaćwięgów, dla chrystianizacji których próbował ustanowić biskupstwo w Łukowie. Książę popierał rozwój gospodarczy Małopolski. Ponad 20 ośrodków miejskich, z Krakowem, Bochnią, Nowym Miastem Korczynem, Sączem, Bieczem na czele, zawdzięcza Bolesławowi lokację. Korzystając z odkrycia w Bochni w 1251 roku soli kamiennej, przeprowadził książę radykalne wywłaszczenie instytucji kościelnych i osób prywatnych z udziału w eksploatacji salin, ustanawiając państwową gospodarkę solną. Poparciem Bolesława cieszyły się poszukiwania innych kopalin, co w rezultacie przyniosło rozwój górnictwa kruszcowego w okolicy Sławkowa i Olkusza. 

Dzięki staraniom  księcia doszło w 1253 roku do kanonizacji biskupa Stanisława. Ufundował Bolesław w 1254 roku klasztor premonstratensek w Krzyżanowicach, w 1257 roku klasztor św. św. Męczenników przy kościele św. Marka w Krakowie i klasztor klarysek w Zawichoście. Tradycja zakonna przypisuje Bolesławowi i Kindze fundację klasztoru i budowę kościoła franciszkanów w Krakowie, w którym został pochowany. Zmarł Bolesław bezpotomnie, wyznaczając na swego następcę w Krakowie Leszka Czarnego.

Źródło: "Wielka Historia Polski" Wydawnictwo Pinnex, Kraków 2000