​Bona Sforza d’Aragona (2 II 1494 - 19 XI 1557)

Córka Gian Galeazza Sforzy, tytularnego księcia Mediolanu, i Izabeli Aragońskiej. Wychowywana na dworze w Bari i Neapolu otrzymała gruntowne humanistyczne wykształcenie. Dzięki pośrednictwu cesarza Maksymiliana Habsburga poślubiła 18 IV 1518 króla polskiego, Zygmunta I Starego i obdarzyła go synami Zygmuntem Augustem (1520) i Olbrachtem (1527, zmarł w tym samym roku) oraz córkami: Izabelą (1519), Zofią (1522), Anną (1523) i Katarzyną (1526). 

Jako królowa Polski miała poważny wpływ na rządy w kraju. W polityce zagranicznej dążyła do podniesienia znaczenia Polski na arenie międzynarodowej, była nieprzejednaną przeciwniczką Habsburgów, szukała zbliżenia z Francją (traktat sojuszniczy w roku 1524), z węgierskim królem Janem Zapolyą (którego wspierała dyplomatycznie przeciw Habsburgom i za którego wydała później swą córkę Izabelę), dążyła do utrzymania poprawnych stosunków z Turcją. Niechętnie ustosunkowana do Hohenzolernów. W polityce wewnętrznej zmierzała do wzmocnienia władzy królewskiej, zlikwidowania oligarchicznych tendencji wśród szlachty i magnaterii. W tym celu tworzyła własne potężne stronnictwo dla uzyskania wpływu na sejm i senat, rozbudowywała prywatny majątek rodziny królewskiej (zgromadziła ogromne dobra na Litwie i w Wielkopolsce, w Prusach Królewskich i na Rusi Czerwonej i zasłynęła jako ich znakomita administratorka). 

Jej głównym dziełem było przeprowadzenie wyboru dwuletniego Zygmunta Augusta na wielkiego księcia litewskiego (1522), jego wyniesienie na tron wielkoksiążęcy (1529) oraz elekcja i koronacja na króla Polski (1529, 1530) - wszystko za życia ojca i przy sprzeciwach szlachty. Protektorka sztuki - sprowadziła na Wawel pierwsze arrasy, które stały się zaczątkiem późniejszej sławnej kolekcji jagiellońskiej, założyła na zamku pracownię hafciarską, w jej pokojach wisiały bezcenne obrazy, malowane przez najwybitniejszych twórców. Zakładała włoskie ogrody w Polsce i na Litwie, wprowadziła na polskie stoły wiele warzyw. Zajmowała się także architekturą, przekształcając zamki wileński i grodzieński, fundowała nagrobki, np. księcia Witolda w katedrze wileńskiej, biskupa krakowskiego, potem arcybiskupa gnieźnieńskiego, Piotra Gamrata w katedrze wawelskiej. Po śmierci męża w wyniku konfliktu z synem Zygmuntem Augustem opuściła w 1548 roku Wawel udając się na Mazowsze, które otrzymała w charakterze oprawy. Prowadziła tam szeroką akcję kolonizacyjną, popierając rozwój miast, zwłaszcza Warszawy. W 1556 uzyskała zgodę króla i senatu na opuszczenie Polski. Wyjechała do Bari, gdzie wkrótce - w 1557 - została otruta przez agenta Habsburgów, Papacodę.

Źródło: "Wielka Historia Polski" Wydawnictwo Pinnex, Kraków 2000