Branicki Franciszek Ksawery (ok. 1730 - IV 1819)
Hetman wielki koronny.
Niezwykle ambitny, a przy tym awanturniczego usposobienia, uosabiał zalety i wady magnata schyłku XVIII w. Umiał korzystać z życia, przygód szukał w wojnie siedmioletniej, a potem w rozrywkach paryskich (1759 - 60), po których pozostały mu długi, zaś po licznych romansach rany na duszy i ciele, te ostatnie zadane m.in. przez słynnego Casanovę w pojedynku o aktorkę. Wspomnienia młodości łączyły go z królem, którego podobno wyratował z kilku opresji, oraz wspólna orientacja na Rosję, pogłębiana w miarę upływu lat. W konfederacji barskiej dowodził wojskami królewskimi, współpracującymi z oddziałami rosyjskimi.
Zachowywał się jednak powściągliwie, na sejmie rozbiorowym wygłaszał nawet mowy patriotyczne, ale nie umiał pogodzić się z uszczupleniem jego władzy hetmańskiej na rzecz Rady Nieustającej do tego stopnia, iż wystąpił przeciw ambasadorowi rosyjskiemu i królowi z oskarżeniem o nepotyzm i zmierzanie do despotyzmu. Porażkę osłodził sobie niezwykłym małżeństwem - z córką Katarzyny II, Aleksandrą Eneglhardtówną, za którą wziął ogromny posag. Tak mocne powiązania z Petersburgiem tłumaczyły po części jego zachowanie się na Sejmie Wielkim, gdzie był postrzegany jako agent obcych interesów i mocodawca awanturników różnych odcieni politycznych. Po uchwaleniu Konstytucji 3 Maja współtworzył Targowicę (1791), spychającą Polskę praktycznie w niebyt polityczny. W roku 1793 złożył buławę hetmańską, odsuwając się od polityki na rzecz życia ziemiańskiego.
Źródło: "Wielka Historia Polski" Wydawnictwo Pinnex, Kraków 2000
