Dembowski Edward (11 IV 1822 - 27 II 1846)
Działacz polityczny, filozof, publicysta.
Syn Leona nazywany "czerwonym kasztelanicem". Kształcił się w domu rodzinnym w zakresie filozofii i literatury, a od 1837 roku w Warszawie. W 1840 roku podróżował z ojcem po Niemczech, Szwajcarii i Włoszech, był też w Krakowie i na Śląsku. Debiutował w 1841 roku w dzienniku "Czas" Hipolita Skimborowicza, z którym w 1842 roku założył "Przegląd Naukowy", gdzie publikował wiele tekstów filozoficznych i krytyczno-literackich. Był zwolennikiem filozofii Hegla, którą interpretował w duchu radykalnym. W Warszawie należał do tajnego Związku Narodu Polskiego. Zagrożony aresztowaniem schronił się w 1843 roku w Poznaniu, gdzie nawiązał bliskie kontakty ze Związkiem Plebejuszy i założonym przez Towarzystwo Demokratyczne Polskie Komitetem Poznańskim.
W 1845 roku jako emisariusz TDP znalazł się w Galicji i współuczestniczył tam w przygotowaniach do powstania zbrojnego. Podczas powstania krakowskiego zajął 24 lutego 1846 roku Wieliczkę i na czele 200 górników przybył do Krakowa. Został sekretarzem dyktatora Jana Tyssowskiego, a faktycznie przywódcą powstania. Chcąc nawiązać kontakt z chłopami, stanął na czele procesji, która udała się do Podgórza k. Krakowa. W jej trakcie zginął zastrzelony przez Austriaków.
Źródło: "Wielka Historia Polski" Wydawnictwo Pinnex, Kraków 2000
