Giedroyc Jerzy (27 VII 1906 - 14 IX 2000)

Urodził się w Mińsku Litewskim; pochodził ze znakomitego, acz zubożałego litewskiego rodu. Jako 14-latek wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej, pracując jako telefonista w Dowództwie Okręgu Generalnego w Warszawie. W okresie studiów prawniczych na UW związał się m.in. z Bratniakiem; po przewrocie majowym 1926 roku opowiada się jednoznacznie po stronie Józefa Piłsudskiego; pracuje w biurze prasowym Rady Ministrów, w Ministerstwie Rolnictwa i w Ministerstwie Przemysłu i Handlu. Jednocześnie prowadzi ożywioną działalność publicystyczną i redaktorską: współpracuje z krakowskim dwutygodnikiem "Civitas Academica", potem z "Dniem Akademickim", przekształconym w 1931 roku w dwutygodnik "Bunt Młodych" o propaństwowym nastawieniu (w 1937 roku pismo zostaje przekształcone w "Politykę").

We wrześniu 1939 roku Giedroyc schronił się wraz z rządem w Rumunii; do listopada 1941 jest sekretarzem ambasadora RP w Bukareszcie, po czym wstępuje do Brygady Strzelców Karpackich i bierze udział w walkach o Tobruk. Przeniesiony do Iraku współredaguje "Orła Białego", "Dziennik Żołnierza" i "Gazetę Żołnierza". W 1946 roku za pożyczkę z Funduszu Społecznego Żołnierzy II Korpusu zakłada w Rzymie Instytut Literacki z niewielką drukarnią i kilka miesięcy później publikuje pierwszy numer kwartalnika "Kultura". W lipcu 1947 przenosi się do Maisons-Laffitte pod Paryżem i przy współpracy Zygmunta i Zofii Hertzów oraz Józefa Czapskiego jesienią tego roku kontynuuje wydawanie "Kultury" - w formie miesięcznika. Instytut Literacki i "Kultura" - a także towarzyszące jej "Zeszyty Historyczne" - stały się najważniejszym ośrodkiem życia kulturalnego i politycznego poza granicami kraju.

Pismo (w specjalnej mutacji - w zmniejszonym formacie i na lekkim papierze) przerzucano nielegalnie do kraju. Sam Giedroyc publikował stosunkowo niewiele, poza felietonistyką pozostawił  jednak olbrzymią i bezcenną intelektualnie korespondencję z czołówką pisarzy, publicystów,  działaczy polskich i wschodnioeuropejskich. Był surowym, sceptycznym i zachowującym światopoglądową niezależność obserwatorem kraju, emigracji i Europy. Potępiał polską ksenofobię, a zarazem polonofobię środowisk europejskich. Uważał, że Zachód nie umie zrozumieć znaczenia Europy Wschodniej - nie tylko Polski, ale także jej wschodnich sąsiadów, w tym Rosji. Równie niechętnie odnosił się do mitologizowania roli Zachodu przez Polaków i swoistego serwilizmu wobec USA, dostrzegając w zachodniej kulturze pierwiastki zagrażające wartościom uniwersalnym.

Po 1989 roku doczekał się wielu gestów uznania ze strony władz III RP, otrzymał doktoraty honorowe m.in. UJ, UW, Uniwersytetu Wrocławskiego i Białostockiego; w uznaniu wielkich zasług dla podtrzymania ruchów demokratycznych w Europie Wschodniej otrzymał honorowe obywatelstwo wolnej Republiki Litewskiej (1997). Zdecydował, że wraz z jego śmiercią "Kultura" (opublikowano przeszło 630 numerów) przestanie się ukazywać.

Źródło: "Wielka Historia Polski" Wydawnictwo Pinnex, Kraków 2000