Izabela Jagiellonka (1519 - 5 IX 1559)

Była pierworodnym dzieckiem Zygmunta I i królowej Bony. Otrzymała staranne wykształcenie na dworze krakowskim. Już w dwa miesiące po jej narodzinach snuto plany co do jej przyszłego zamążpójścia: bawiące w tym czasie w Krakowie poselstwo francuskie, starające się o zawarcie sojuszu z Polską, proponowało małżeństwo Izabeli z jednym z królewiczów francuskich. Do planów tych przychylała się Bona, jednak król opowiadał się za wydaniem córki za jednego z Habsburgów, choć ci nie wyrażali zainteresowania mariażem.

Niespodziewanie pojawił się nowy kandydat: Jan Zapolya, król Węgier, który usilnie szukał sojusznika przeciwko Habsburgom. Królowa Bona, konsekwentna w swej antyhabsburskiej polityce, projekt poparła, król zaś uzależnił swoją decyzję od zgody cesarza, a później zażądał zawarcia ugody pomiędzy Zapolyą a Ferdynandem Habsburgiem, do której faktycznie doszło w 1538 roku Z początkiem następnego roku odbył się ślub, a w 1540 roku królowa powiła syna Jana Zygmunta. W dwa tygodnie później zmarł jego ojciec. Część panów węgierskich obwołała Jana Zygmunta królem, oddając regencję w ręce Izabeli. Ferdynand Habsburg postanowił dochodzić zbrojnie swoich praw do sukcesji.

Do wojny wmieszała się Turcja, która rozbiła wojska austriackie. Sułtan dokonał podziału Węgier wyznaczając regentce i jej synowi Siedmiogród i pas ziemi nad Cisą. Rządziła w Siedmiogrodzie przez 10 lat. Próbując zabezpieczyć przyszłość syna, planowała niedoszłe do skutku małżeństwa z owdowiałym w 1547 roku Ferdynandem Habsburgiem. W 1549 roku usiłowano skłonić ją do  układu, w którym w zamian za zrzeczenie się tytułu królewskiego dla syna miała otrzymać posiadłości na Śląsku. Próbowała bronić orężem swoich interesów, ale nie uzyskała żadnej pomocy od Zygmunta Augusta szukającego wsparcia u Habsburgów przeciwko wewnętrznej opozycji. W 1551 roku po podpisaniu umowy z Ferdynandem Izabela opuściła Węgry, ale po przybyciu na Śląsk okazało się, że Ferdynand nie wywiązał się z ugody: księstwo opolskie było całkowicie zrujnowane, a umówione dochody były o połowę niższe.

Izabela powróciła więc do Polski, gdzie mieszkała przez pięć lat. Tymczasem w Siedmiogrodzie rosła w siłę opozycja, namawiająca Izabelę do powrotu, podobnie czynił sułtan wyrażając gotowość do zwrotu wszystkich ziem węgierskich. Ostatecznie jesienią 1556 roku Izabela wróciła do Siedmiogrodu, przejmując z rąk stanów węgierskich pełnię władzy jako regentka.

Źródło: "Wielka Historia Polski" Wydawnictwo Pinnex, Kraków 2000​