​Konrad I Mazowiecki (1187/8 - 31 VIII 1247)

Był synem Kazimierza Sprawiedliwego i Heleny, księżniczki - córki Rościsława ks. smoleńskiego i kujawskiego. W 1202 roku w podziale ojcowizny otrzymał Mazowsze i Kujawy. W okresie krakowskich rządów Leszka Białego dosyć ściśle współdziałał ze swym bratem. Kluczową rolę w polityce zagranicznej Konrada odgrywała sprawa pruska. W 1216 roku wyświęcony został na biskupa pruskiego mnich klasztoru cysterskiego w Łeknie, Chrystian. Konrad zaopatrzył go w liczne nadania, m.in. Dobrzyń, który stał się siedzibą zakonu rycerskiego, mającego być zbrojnym ramieniem biskupstwa pruskiego. Gdy nie przyniosły rezultatów wyprawy książąt polskich na Prusy w latach 1222 i 1223, sprowadził Konrad, prawdopodobnie za radą Henryka Brodatego, Zakon Szpitala  Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego i nadał mu ziemię chełmińską (1226). 

W 1234 roku Krzyżacy sfałszowali dokument Konrada nadający im rzekomo zwierzchnią władzę w ziemi chełmińskiej i w zdobytych Prusach. Po śmierci Leszka Białego (1227) Konrad wystąpił jako pretendent do krakowskiego tronu i opieki nad swym bratankiem, Bolesławem Wstydliwym. Możni oddali jednak władzę w mieście Władysławowi Laskonogiemu, który, uwikłany w konflikt z Odonicem, zlecił rządy w Małopolsce Henrykowi Brodatemu. W 1228 roku Henryk rozbił pod Skałą i Międzyborzem wyprawę Konrada na Kraków, rok później jednak został pojmany przez Konrada w Spytkowicach i uwolniony dopiero dzięki interwencji swej żony, Jadwigi (pod warunkiem wyrzeczenia się pretensji do krakowskiego tronu).

Choć Konrad zdołał zająć ziemię sieradzko-łęczycką i złupić Śląsk, po śmierci Władysława Laskonogiego (1231) Kraków opanował Henryk Brodaty. Poparła go także Grzymisława, co spowodowało usunięcie Konrada z ziemi sandomierskiej. Wtedy Konrad podstępnie uwięził Grzymisławę z synem, a nawet własnoręcznie pobił swoją bratową. Uwięzionym udało się uciec do Henryka, z którym Konrad musiał zawrzeć porozumienie w Chełmie, oddając Bolesławowi Wstydliwemu ziemię sandomierską. Również Henryk Pobożny potrafił bez przeszkód objąć w 1238 roku tron krakowski. Konrad pozyskał sobie księcia opolskiego, Mieszka II Otyłego, wydając za niego swą córkę Juttę, z kolei dwie córki Henryka Pobożnego, Gertruda i Konstancja, zostały żonami synów Konrada - Bolesława i Kazimierza. Na wieść o zdradzie syna Kazimierza, Konrad kazał powiesić jego doradcę, scholastyka płockiego, Jana Czaplę. Kościół rzucił wtedy na Konrada klątwę, która sparaliżowała jego zabiegi o uzyskanie tronu krakowskiego. 

Po legnickiej klęsce Henryka Pobożnego już w lipcu 1241 roku Konradowi udało się zająć Wawel. Wobec bezczynności Bolesława Rogatki Gryfici powołali jednak na tron Bolesława Wstydliwego. Konrad na wiecu w  Skalbimierzu uwięził przedstawicieli możnych rodów, co wywołało otwarty bunt i wygnanie go z Krakowa. Próba odzyskania tronu krakowskiego zakończyła się klęską Konrada w 1243 roku w bitwie pod Suchodołem. Jeszcze w 1244 roku zajął Konrad przejściowo Kielce, a w 1246 roku, po wygranej bitwie pod Zaryszowem, także grody w Piekarach i Lelowie. Rychła kontrakcja Bolesława, śmierć Mieszka opolskiego (1246) i samego Konrada zniweczyły jednak dotychczasowe zdobycze mazowieckie w Małopolsce.

Źródło: "Wielka Historia Polski" Wydawnictwo Pinnex, Kraków 1999