Kościuszko Tadeusz (4 lutego 1746 - 15 października 1817)

Urodził się w Mereczowszczyźnie na Polesiu. Wykształcenie wojskowe odebrał w Szkole Rycerskiej (1765) oraz w Paryżu, gdzie studiował również malarstwo (1769 - 74). Zawód miłosny sprawił, iż wkrótce ponownie wyjechał z kraju. Przez Francję trafił do Ameryki (1776), gdzie w służbie wojsk Kongresu przygotowywał obwarowania Filadelfii, Saratogi, West Point, dowodził wojskami oblężniczymi - od roku 1780 jako szef korpusu inżynierów. Po powrocie do Polski próbował zajęć ziemiańskich, ale z mizernymi  skutkami, toteż starał się o powrót do wojska, co zwieńczył w roku 1789 rozpoczęciem służby w randze generała.

Jako dowódca dywizji wojsk księcia Józefa Poniatowskiego uczestniczył w wojnie polsko - rosyjskiej w 1792 roku Osłaniając odwrót, umożliwił księciu zwycięstwo pod Zieleńcami, za co został wyróżniony medalem Virtuti Militari. Wysokie kwalifikacje stratega i inżyniera potwierdził w bitwie pod Dubienką. Rozgoryczony klęską i postawą króla złożył dymisję i wyjechał z kraju. Od grudnia 1792 roku przebywał  głównie w Lipsku, przygotowując powstanie narodowe, w którym miał pełnić obowiązki naczelnika-dyktatora.

Niezbyt rozważna zwłoka w ogłoszeniu insurekcji zagroziła rozbiciem ruchu, toteż po następnym sygnale - pierwszych aresztowaniach w Warszawie - Kościuszko pojawił się w Krakowie, na tutejszym Rynku ogłaszając 24 marca 1794 roku wobec zgromadzonego pospólstwa akt powstania. Jego zasługą było zorganizowanie swego rodzaju pospolitego ruszenia Polaków przeciwko głównemu przeciwnikowi - Rosji. Bitwa pod Racławicami (4 kwietnia), jakkolwiek zwycięska i rozsławiona dzięki postawie kosynierów, na skutek nadejścia głównych sił rosyjskich gen. Denisowa nie pozwoliła na przebicie się do Warszawy. Pod Połańcem wydał akty dotyczące sprawy chłopskiej i utworzenia Rady Najwyższej Narodowej - cywilnego kierownictwa powstania nazywane uniwersałem połanieckim Kolejne bitwy rozgrywał ze zmiennym szczęściem (Szczekociny, Chełm, Raszyn), bronił Warszawy. Po klęsce pod Maciejowicami (10 października), ciężko ranny, dostał się do niewoli rosyjskiej i został osadzony w twierdzy pietropawłowskiej.

Wyszedł wraz z innymi więźniami dopiero po śmierci Katarzyny II i złożeniu przysięgi lojalności (28 listopada 1796). Po krótkim pobycie w Ameryce osiedlił się (w czerwcu 1798) we Francji, gdzie pomagał emigracji, ale dowództwa Legionów nie przyjął. Zniechęcony do Napoleona, utworzeniu Księstwa Warszawskiego się nie przysłużył. Jeszcze raz próbowano wykorzystać jego legendę w okresie Kongresu Wiedeńskiego. Chwalony przez cara Aleksandra I, nie posłuchał jego apelu o powrót do Królestwa Kongresowego. Ostatnie lata życia spędził w Szwajcarii.

Źródło: "Wielka Historia Polski" Wydawnictwo Pinnex, Kraków 1999