"Corona regni Poloniae" - działania integracyjne ziem polskich przez Kazimierza Wielkiego
Kazimierz Wielki był monarchą ogólnopolskim, a więc królem na całym terytorium zamieszkanym przez ludność posługującą się językiem polskim i stanowiącym jedną prowincję kościelną.
Świadomość ta opierała się na tradycji państwa wczesnopiastowskiego, w którego granicach znajdował się Śląsk, Pomorze Nadwiślańskie, Pomorze Zachodnie i ziemia lubuska. Tradycja piastowska jednak już nie wystarczała, skoro król władał - po włączeniu Rusi Czerwonej - również ziemiami nie wchodzącymi na stałe w granice Polski piastowskiej.
Dopracowano się w związku z tym nowej koncepcji ustrojowej, wytworzonej pod wpływem praktyki państwowej Czech i Węgier i streszczającej się w formule "Corona regni Poloniae", czyli Korona Królestwa Polskiego. Pojęcie to opierało się na przekonaniu, że państwo jest tworem nadrzędnym i ponadczasowym, istotniejszym od osoby monarchy i sytuowanym w kategoriach ważności ponad władcą. Z drugiej strony było to państwo współrządzone przez króla i dostojników duchownych i świeckich, mające oparcie w rycerstwie, z którego wywodziła się elita rządząca.
Rycerstwu przypadła rola decydowania o następstwie tronu, co wyraził dosadnie król Ludwik Węgierski jeszcze za życia Kazimierza Wielkiego, gdy zabiegał w Polsce o poparcie swoich planów sukcesyjnych.
"Corona regni Poloniae" wyrażała nadto łączność ziem etnicznie polskich z macierzą, uzasadniała dążenia rewindykacyjne i sankcjonowała nabytki terytorialne. Akcentowała silnie niezależność królestwa polskiego wobec sąsiadów, a także potęg uniwersalistycznych, papiestwa i cesarstwa.
To poseł królewski do cesarza, Spytek z Melsztyna, powiedział w połowie XIV w. ku zgorszeniu cesarskich dworaków, że "Wasz cesarz jest niższy od papieża, składa mu przysięgę, nasz król posiada koronę i miecz od Boga, swoje prawa i tradycje przodków stawia wyżej od praw cesarstwa". Jest oczywiste, że wyrażona tu teoria suwerenności nie powstała w głowie królewskiego posła, lecz została przezeń przeniesiona na grunt cesarski z dworu krakowskiego.
Zwrócono uwagę, że rozwijany przez króla ruch budowlany posiadał cechy mecenatu artystycznego. Przy wznoszeniu zamków, kościołów, bram i murów miejskich znajdowało zatrudnienie wielu rzemieślników-artystów: muratorów, kamieniarzy, rzeźbiarzy, malarzy, złotników.
Źródło: "Wielka Historia Polski" Wydawnictwo Pinnex, Kraków 2000
