Husytyzm. Husytyzm w Polsce
Ruch religijno-społeczny powstały w Czechach na początku XV wieku. Jego przywódcą był teolog i profesor uniwersytetu praskiego Jan Hus (ok. 1371 - 1415).
Nawiązując do nauki angielskiego reformatora Johna Wiklefa, Hus domagał się odebrania Kościołowi dóbr ziemskich i pozbawienia go władzy świeckiej. Uważał też, że nie należy respektować władzy świeckiej, jeżeli jest ona niesprawiedliwa i grzeszna. Przeciwstawiał się germanizacji i dominacji duchowieństwa niemieckiego (m.in. postulując nabożeństwa w języku czeskim). Poglądy Husa zyskały szeroki rozgłos wśród ludności czeskiej. Poparł je także król Wacław IV, walczący w tym czasie z możnowładztwem niemieckim.
Wystąpienie Husa potępił papież. Wkrótce Hus, zaopatrzony w cesarski glejt bezpieczeństwa, stanął przed soborem w Konstancji, gdzie został spalony na stosie. Jego śmierć wpłynęła na radykalizację nastrojów w Czechach, co doprowadziło do wybuchu wojny domowej (1419 - 1434). W jej trakcie zostały sprecyzowane zasady reformy kościelnej obejmujące tzw. cztery artykuły praskie: komunia pod dwiema postaciami, wolne głoszenie słowa bożego, likwidacja posiadłości kościelnych, karanie grzechów ciężkich. Dalsze dyskusje doprowadziły do rozłamu wśród husytów na radykalne skrzydło (taborytów) i bardziej ugodowe (utrakwistów albo kalikstynów).
Idee husytyzmu szybko pojawiły się w Polsce zyskując uznanie wśród mieszczaństwa, drobnej szlachty i części możnowładztwa. Liczba zwolenników nowej ideologii wzrosła, kiedy posłowie husyccy zaoferowali koronę czeską Jagielle. Król polski skłaniał się ku tej propozycji, chociaż pod naciskiem możnowładztwa z Oleśnickim na czele i ze względu na wcześniejsze układy z Zygmuntem Luksemburczykiem w 1424 roku wydał edykt przeciwko nowej wierze. Po śmierci Zygmunta Luksemburskiego (1437) obóz narodowy czeski powrócił do dawnych projektów. Zmobilizowało to także husytów polskich.
Wyprawa polska do Czech okazała się zbyt słaba. Albrecht Habsburg, wykorzystując rozłam wśród husytów, zdołał objąć tron czeski i przełamać opozycję. Pod wpływem wydarzeń czeskich Zbigniew Oleśnicki przystąpił do rozprawy z polskimi husytami. Szlachta i związane z nim możnowładztwo zawiązały konfederację w Nowym Korczynie. Własną konfederację zawiązali także husyci pod wodzą Spytka z Melsztyna. W krwawej bitwie pod Grotnikami nad Nidą (1439) husyci zostali rozbici. Poległ sam przywódca, a wielu wziętych do niewoli husytów spalono na stosie. Ruch ten przetrwał w Polsce do połowy XV wieku.
Źródło: "Wielka Historia Polski" Wydawnictwo Pinnex, Kraków 2000
