Panowanie Henryka III Walezego (1573 - 1574).
Po śmierci Zygmunta Augusta w lipcu 1572 roku w Polsce rozpoczęło się bezkrólewie zwane wielkim.
1572
7 lipca śmierć Zygmunta Augusta w Knyszynie. Początek bezkrólewia, nazywanego (ze względu na znaczenie podjętych w nim decyzji ustrojowych) wielkim.
Lipiec 1572 roku ustanowienie pierwszych sądów kapturowych, mających na celu zabezpieczenie porządku publicznego w państwie.
14 - 24 lipca zjazd senatorów i szlachty małopolskiej w Krakowie, pod kierownictwem Jana Firleja, marszałka wielkiego koronnego, przywódcy kalwinów małopolskich.
16 - 25 lipca zjazd senatorów wielkopolskich w Łowiczu, siedzibie prymasa Jakuba Uchańskiego.
25 X - 2 listopada zjazd senatorów Rzeczypospolitej w Kaskach. Funkcję interrexa otrzymał prymas Jakub Uchański. Postanowiono zwołać do Warszawy sejm konwokacyjny (przygotowujący elekcję następcy Zygmunta Augusta).
Zorganizowanie przez księdza Jakuba Wujka kolegium jezuickiego w Poznaniu, jednej z najlepszych szkół tego zakonu w Polsce.
Śmierć Andrzeja Frycza Modrzewskiego, znakomitego pisarza politycznego okresu odrodzenia.
Śmierć Wacława z Szamotuł, wybitnego kompozytora polskiego renesansu.
1573
6 - 28 stycznia obrady sejmu konwokacyjnego w Warszawie, zawiązanego w konfederację generalną. Posłowie zatwierdzili powołanie sądów kapturowych i urzędu interrexa oraz podjęli decyzje w sprawie sposobu (elekcja viritim) i miejsca obioru nowego monarchy. W ostatnim dniu sejmu uchwalono akt konfederacji warszawskiej, zobowiązujący szlachtę do zachowania pokoju religijnego w państwie.
W marcu 1573 roku pokonwokacyjne, a zarazem przedelekcyjne, sejmiki ziemskie. Dyskutowano na nich m.in. o kandydaturach do tronu polskiego.
5 IV - 20 maja zjazd elekcyjny we wsi Kamień pod Warszawą.
16 maja szlachta wybiera królem Rzeczypospolitej Henryka Walezego (de Valois), księcia andegaweńskiego, syna Katarzyny Medycejskiej, brata monarchy francuskiego Karola IX. Stojący na czele poselstwa francuskiego Jan de Monluc, biskup Walencji, zobowiązał się do zaprzysiężenia przez elekta przyjętych i podpisanych 12 maja tzw. artykułów henrykowskich i paktów konwentów.
10 września w katedrze Notre Dame w Paryżu Henryk Walezy i Karol IX w obecności poselstwa polskiego pod kierownictwem biskupa poznańskiego, Adama Konarskiego, składają przysięgę na dotrzymanie zobowiązań zapisanych w artykułach henrykowskich i paktach konwentach oraz innych dokumentach dotyczących podstawowych praw i wolności szlacheckich.
1574
21 lutego koronacja Henryka na króla Rzeczypospolitej w katedrze krakowskiej. W czasie uczty koronacyjnej na Wawelu Samuel Zborowski rani śmiertelnie Andrzeja Wapowskiego, kasztelana przemyskiego, za co król skazuje sprawcę na banicję i konfiskatę dóbr.
22 lutego - 2 kwietnia sejm koronacyjny. Posłowie rozeszli się bez uzyskania od króla potwierdzenia artykułów henrykowskich. Do końca swego panowania Henryk Walezy nie godził się na ograniczenia władzy królewskiej.
18/19 czerwca w związku z bezpotomną śmiercią Karola IX (30 maja) wezwany przez matkę do Paryża Henryk wyjeżdża potajemnie z Krakowa; później przyrzekał powrót do Polski po uregulowaniu spraw dynastycznych w rodzinnym kraju.
30 sierpnia - 18 września zjazd senatorów i posłów w Warszawie wyznacza termin oczekiwania na powrót Henryka do 12 maja 1575 roku.
Umiera Jan Maria Padovano, jeden z najwybitniejszych rzeźbiarzy włoskich pracujących w Polsce.
Źródło: "Wielka Historia Polski" Wydawnictwo Pinnex, Kraków 2000
