​Panowanie Jana Olbrachta w Polsce ( 1492-1501). Kalendarium

27 sierpnia 1492 roku na tron Polski wybrano jednogłośnie Jana Olbrachta. Panował do roku 1501.

27 sierpnia 1492 roku na tron Polski wybrano jednogłośnie Jana Olbrachta. Panował do roku 1501.

1492

Styczeń - klęska Jana Olbrachta pod Presowem. Książę dostaje się do niewoli Jana Zapolyi, zwolniono go dopiero po potwierdzeniu traktatów koszyckich.

7 czerwca - śmierć Kazimierza Jagiellończyka w Grodnie.

30 lipca Litwini, zgodnie z wolą zmarłego króla, ale bez porozumienia z Polakami, dokonują elekcji Aleksandra Jagiellończyka na tron litewski. Oznacza to zerwanie unii personalnej z Polską.

27 sierpnia jednogłośna elekcja Jana Olbrachta na tron polski. Będzie panował do roku 1501.

23 września koronacja Jana Olbrachta w katedrze wawelskiej.

Reklama

5 grudnia traktat polsko-węgierski o przyjaźni i wzajemnej pomocy. Porozumienie Jana Olbrachta z bratem Władysławem, królem Czech i Węgier, w celu współdziałania przeciw Turcji.

Początek wojen litewsko-moskiewskich.

1493

28 stycznia - 3 marca - zjazd  możnowładztwa i przedstawicieli szlachty w Piotrkowie, uznawany za pierwszy sejm polski. Charakteryzował się już dwuizbową strukturą: senat tworzyli wyżsi urzędnicy - marszałek, kanclerz, podskarbi, wojewodowie i kasztelanowie, oraz arcybiskupi i biskupi Kościoła rzymskokatolickiego. Izbę poselską tworzyli przedstawiciele szlachty wybrani na sejmikach ziemskich. Jan Olbracht potwierdza dotychczasowe przywileje szlacheckie.

29 maja wielki mistrz krzyżacki Jan von Tiefen składa w Poznaniu przysięgę wierności królowi polskiemu.

1494

5 lutego pokój litewsko-moskiewski w Wilnie kończy pierwszą fazę wojny. W wyniku porozumienia doszło także do małżeństwa Aleksandra z córką Iwana III, Heleną (15 lutego 1495).

Rozejm polsko-turecki. Osamotniony Jan Olbracht decyduje się na podpisanie trzyletniego rozejmu czekając na bardziej dogodne warunki do rozstrzygnięcia konfliktu.

Zjazd w Lewoczy z udziałem Jana Olbrachta i jego braci: Władysława, króla czesko-węgierskiego, Zygmunta i Fryderyka a także Fryderyka Hohenzollerna. Przedmiotem obrad wzrastające zagrożenie ze strony Turcji i problem Mołdawii. Władysław, na którego coraz większą presję wywiera cesarz, unikał konfliktu z Turcją, mając na uwadze sprawy wewnętrzne. Nie godził się także na ewentualne osadzenie Zygmunta na tronie mołdawskim i na wzrost w tym regionie wpływów polskich. Zjazd był manifestacją pozornej jedności jagiellońskiej. W trakcie obrad podpisano (5 maja) układ o przyjaźni i wzajemnej pomocy.

Jan Olbracht za sumę 80 tys. florenów kupuje dla Polski księstwo zatorskie.

Najazd tatarski na Litwę. Wojska polsko-litewskie rozbite pod Wiśniowcem.

1495

Przyłączenie do Polski księstwa płockiego. Po bezpotomnej śmierci Janusza II, Jan Olbracht przyłącza jego księstwo do Korony. Na czele pospolitego ruszenia z Kujaw zajmuje zbrojnie Płock, uprzedzając brata zmarłego, księcia warszawsko- czerskiego Konrada.

1496

13 marca  - 25 maja na sejmie w Piotrkowie szlachta zyskuje nowe przywileje. W zamian za poparcie polityki królewskiej i poniesienie części kosztów związanych z wyprawą przeciw Turcji, szlachta otrzymuje zwolnienie z ceł i wolność spławu własnych towarów. Wszystkie wyższe godności kościelne zostają zagwarantowane dla szlachty. Przywilej ogranicza wychodźstwo chłopów ze wsi, zabrania mieszczanom nabywania dóbr ziemskich poza miastem i zobowiązuje ich do wyzbycia się już posiadanych. Szlachta uzyskuje także prawo do narzucania cen (tzw. taksy wojewodziańskie).

W listopadzie spotkanie Jana Olbrachta i Aleksandra w Parczewie. Bracia podejmują m.in. decyzję o przygotowaniu zbrojnej wyprawy przeciw Turcji.

Małżeństwo księcia saskiego Jerzego z Barbarą Jagiellonką, siostrą króla.

1497

Wyprawa mołdawska Jana Olbrachta. Celem strategicznym było zajęcie utraconych portów Białogrodu i Kilii i być może osadzenie na tronie mołdawskim królewicza Zygmunta. Nie nadeszła jednak uzgodniona pomoc ze strony Władysława i Aleksandra, z niewielkimi posiłkami przybył jedynie wielki mistrz krzyżacki. Hospodar mołdawski Stefan Wielki zamiast pomocy zorganizował dywersyjny najazd na Pokucie. W tej sytuacji król kieruje się na Suczawę. Po jej nieudanym oblężeniu wyprawa polska musi zawrócić. W drodze powrotnej w lasach bukowińskich dwukrotnie zostaje wciągnięta w zasadzkę.

Przyczyną klęski było także niedostateczne przygotowanie techniczne wojska i brak dyscypliny. Klęska w lasach bukowińskich - znacznie wyolbrzymiona - zostaje utrwalona przez M. Bielskiego w powiedzeniu: "Za króla Olbrachta wyniszczona szlachta".

1498

Najazdy turecko-tatarskie na ziemie polskie. Po raz pierwszy wojska tureckie wkraczają w granice Korony. Wspomagani przez Tatarów i Mołdawian pustoszą najpierw Podole i Ruś Czerwoną, a w kolejnej wyprawie docierają w okolice Przemyśla i Lwowa.

Porozumienie polsko-węgierskie w Krakowie. Polska rezygnuje z wyprawy odwetowej na Mołdawię, dalsza wojna przeciw Turcji ma być prowadzona wspólnymi siłami.

Królewicz Zygmunt obejmuje rządy w księstwie głogowskim.

Wielkim mistrzem krzyżackim zostaje Fryderyk Saski, brat księcia Jerzego, szwagra Jagiellonów.

1499

24 lipca - unia wileńska. Porozumienie Polski i Litwy na zasadach unii horodelskiej, gwarantujące jednocześnie Litwie pomoc militarną.

Chorąży krakowski Piotr Firlej udaje się do Stambułu celem omówienia warunków zawieszenia broni.

Traktat polsko-węgierski o wzajemnej pomocy. Włączono do niego także Litwę. Traktat podpisano w czasie obrad sejmowych w Krakowie.

Pokój z Mołdawią. Postanowienia pokojowe zobowiązują obie strony do wzajemnej pomocy. Nie wspominają natomiast o zależności lennej Mołdawii od Polski.

Jan Olbracht zmuszony zostaje do rezygnacji z księstwa głogowskiego na rzecz królewicza Zygmunta.

Wielki mistrz odmawia złożenia hołdu lennego Polsce.

1500

1 marca podpisanie kilkumiesięcznego rozejmu z Turcją, do którego włączono także Litwę i Węgry.

Przymierze państw jagiellońskich z Francją. Przymierze ma przede wszystkim charakter antyturecki, ma także utrzymać w szachu cesarza Maksymiliana I, który wspierał zakon krzyżacki na arenie międzynarodowej. Ze względu na śmierć króla nie zostało ratyfikowane przez Polskę.

Powstaje kolejna kopia przepisywanego ręcznie tekstu Rozmyślania przemyskiego - jeden z najciekawszych zabytków polskiej prozy hagiograficzno- pasyjnej.

Iwan III wypowiada wojnę Polsce i Litwie. W pierwszej fazie wojny Litwini, pod wodzą hetmana Konstantego Ostrogskiego, zostają rozbici pod Wiedroszą. Zabiegi dyplomatyczne Litwy zyskują jej nowych sojuszników: Tatarów zawołżańskich i inflancki Zakon Kawalerów Mieczowych.

1501

Królewicz Zygmunt obejmuje w posiadanie księstwo opawskie (jako lenno od brata Władysława II).

Luty - marzec - sejm piotrkowski w obecności króla. Głównym tematem odmowa hołdu lennego przez wielkiego mistrza Fryderyka Saskiego. Wyznaczono kolejny termin złożenia hołdu na 8 maja. Jedna z konstytucji (uchwał) sejmowych uzależnia wyjście chłopa ze wsi od zgody pana.

Jan Olbracht podejmuje przygotowania do zmuszenia siłą wielkiego mistrza krzyżackiego do hołdu lennego. Podjęta w tym celu wyprawa zbrojna do Prus zostaje przerwana przez śmierć króla.

17 czerwca śmierć  Jana Olbrachta w Toruniu.

19 lipca sułtan turecki zatwierdza na czas nieokreślony rozejm z Polską.

23 października - unia mielnicka. Niekorzystna sytuacja, w jakiej znaleźli się Litwini w trakcie wojny z Moskwą, skłoniła ich do odnowienia unii z Polską. Aleksander zostaje obrany królem Polski (panował do 1506), ale musi potwierdzić uchwały zjazdu piotrkowskiego (3 października), które wzmacniają rolę senatu w państwie (zatwierdzenie tych uchwał miało miejsce w Mielniku i stąd powszechna ich nazwa). Odnowiono unię personalną dwóch państw i ustalono wspólny obiór władcy. W akcie znalazła się jednak klauzula, że unię musi zatwierdzić sejm litewski, co nigdy nie nastąpiło i akt unijny nie nabrał mocy prawnej.

25 października - przywilej mielnicki - ogranicza władzę osobistą króla, wprowadzając rządy mieszane, oparte na suwerenności prawa; na straży praworządności ma stać senat, a senatorowie mają prawo upominać króla i z całym królestwem wypowiedzieć mu posłuszeństwo, gdyby próbował rządzić "po tyrańsku". Prawo wyboru króla przysługuje możnowładztwu - z pominięciem szlachty.

12 grudnia koronacja Aleksandra na króla. Dokonuje jej kardynał Fryderyk Jagiellończyk w katedrze wawelskiej.



Źródło: "Wielka Historia Polski" Wydawnictwo Pinnex, Kraków 2000

INTERIA.PL
Dowiedz się więcej na temat: Jan Olbracht
Reklama
Reklama
Reklama
Reklama
Strona główna INTERIA.PL
Polecamy