​Panowanie Kazimierza Wielkiego (1333-1370). Kalendarium wydarzeń

25 kwietnia 1333 roku  koronacja Kazimierza Wielkiego na króla polskiego przez Janisława, arcybiskupa gnieźnieńskiego, w katedrze krakowskiej, wśród nader uroczystych i głośnych obchodów. Wykorzystując obecność delegacji krzyżackiej przedłużył król o rok rozejm z Zakonem.

1334

9 października 1334 roku król Kazimierz wystawił przywilej pozwalający Żydom na swobodne osiedlanie się w królestwie i organizowanie się w gminy wyznaniowe, wyjmując je spod jurysdykcji miejskiej i wiejskiej, a poddając sądowi wojewody, zaś w sprawach gardłowych - sądownictwu króla.

1335

27 lutego 1335 roku król Kazimierz wystawił dokument lokacyjny, na którego podstawie powstało obok Krakowa miasto Kazimierz na prawie magdeburskim. Obdarował je władca przywilejami gospodarczymi, zezwalając jego mieszkańcom na urządzenie składu soli, ołowiu i miedzi na budowę postrzygalni i wagi miejskiej oraz na swobodny handel i rozwój różnorakich rękodzieł.

W listopadzie 1335 roku  poprzedzony żywą akcją dyplomatyczną na dworach europejskich, niechętnych Luksemburgom (Wittelsbachowie, Andegaweni) zjazd w Wyszehradzie, podczas którego doszło do zawarcia pokoju polsko-czeskiego (19 listopada). Kazimierz Wielki zgodził się na wypłacenie Janowi Luksemburskiemu odszkodowania w wysokości 20 tysięcy grzywien za zrzeczenie się tytułu króla polskiego oraz za opuszczenie ziemi rudzkiej z zamkiem w Bolesławcu.

W zakresie stosunków polsko-krzyżackich sąd polubowny królów Czech i Węgier zobowiązał Zakon do przekazania Polsce niedawno niedawno zagarniętych Kujaw i ziemi dobrzyńskiej, natomiast Pomorze miało pozostać przy Krzyżakach w formie tzw. jałmużny wieczystej.

1337

Kolejne wyprawy zbrojne krzyżacko- czeskie przeciw Litwie.

W marcu 1337 roku w Inowrocławiu spotkanie władcy Czech i przedstawicieli wielkiego mistrza krzyżackiego z królem Kazimierzem, w wyniku którego Krzyżacy przekazali Polsce Kujawy z Inowrocławiem i Kruszwicą.

W Poznaniu natomiast został zawarty dziesięcioletni rozejm między Czechami a Polską. Pod koniec roku król polski zaskarżył Krzyżaków w kurii awiniońskiej o bezprawny zabór Pomorza.

1339

4 lutego - 15 września 1339 roku proces przeciwko Krzyżakom w Warszawie. Korzystny dla strony polskiej wyrok nie został wprowadzony w życie, miał jednak duże i pozytywne znaczenie propagandowe propagandowe.

Król polski przejął w bezpośrednie władanie ziemię sieradzką oraz wieluńską.

W maju 1339 roku śmierć królowej Aldony Anny, pierwszej żony Kazimierza Wielkiego.

W lipcu 1339 roku w Wyszehradzie układy Kazimierza Wielkiego z królem węgierskim co do następstwa tronu w Polsce. W przypadku braku męskiego potomstwa królestwo polskie miało przypaść Andegawenom węgierskim, którzy winni byli wypełnić zobowiązanie rewindykacji wszystkich ziem polskich pozostających poza granicami królestwa. W zamian Kazimierz uzyskał przyrzeczenie pomocy węgierskiej w przygotowywanej wojnie z Krzyżakami o Pomorze.

1340

7 kwietnia 1340 roku niespodziewana śmierć Bolesława Jerzego Trojdenowicza spowodowała natychmiastową wyprawę króla polskiego na Ruś i zajęcie Lwowa (16 kwietnia), skąd przywieziono wiele skarbów książęcych.

W czerwcu 1340 roku  król odparł wyprawę tatarsko-ruską i rozpoczął systematyczne podporządkowywanie sobie grodów i ziem ruskich.

1341

Zwycięska bitwa nad Wisłą, stoczona przez Kazimierza Wielkiego z kolejnym najazdem tatarsko-ruskim na Polskę.

Połowiczny sukces w Awinionie: papież powołał nową komisję dla rozsądzenia kwestii pomorskiej z Krzyżakami, skompletowaną z biskupów krakowskiego, chełmińskiego i miśnieńskiego.

Rokowania w Pradze: uzyskanie w zastaw ziemi namysłowskiej za obietnicę uzgadniania z dworem praskim planów małżeńskich polskiego króla.

Ślub Kazimierza Wielkiego z Adelajdą, córką Henryka II Żelaznego, landgrafa heskiego.

Porozumienie z królestwem czeskim, dzięki któremu król Kazimierz otrzymał 13 VII w zastaw Namysłów, Kluczbork, Byczynę i Wołczyn.

1343

W lutym 1343 spotkanie króla polskiego w Poznaniu z książętami zachodniopomorskimi i zgoda Kazimierza Wielkiego na małżeństwo jego córki, Elżbiety, z Bogusławem V, księciem wołogosko-słupskim. Porozumienie to obejmowało także zapewnienie strony pomorskiej, że wystawi 400 rycerzy w wypadku nowej wojny z Krzyżakami. Król podjął starania w Awinionie o włączenie do metropolii gnieźnieńskiej biskupstwa zachodniopomorskiego w Kamieniu.

W lipcu 1343 roku układ pokojowy z Krzyżakami zawarty w Kaliszu. Ziemia dobrzyńska i Kujawy pozostawały przy Polsce, zaś Pomorze zatrzymywali Krzyżacy; król polski nie zaprzestał jednak używać tytułu dziedzica Pomorza.

W sierpniu 1343 roku Kazimierz Wielki przyłączył siłą Wschowę do swojego władztwa.

1344

Wyprawa zbrojna na Ruś: opanowanie ziemi sanockiej i przemyskiej i wcielenie ich do królestwa polskiego.

1345

Zatrzymanie w Kaliszu powracającego od Krzyżaków Karola Luksemburskiego, syna króla czeskiego, staje się przyczyną konfliktu z Czechami, zakończonego 6 września 1345 roku przedłużanym później rozejmem w Pyzdrach.

Podejście wojska króla Jana Luksemburskiego (w odwecie za zaatakowanie przez Kazimierza Wielkiego Śląska opawskiego) pod Kraków i oblężenie w lipcu tego roku miasta. Zostało ono rychło przerwane i król czeski pokonany i zawstydzony dwukrotną klęską wycofał się trwożnie do Czech.

1347

Wojna z Czechami o Śląsk. Oddziały polskie operowały na Dolnym Śląsku w okolicach Wrocławia, zaś Bolko, książę świdnicki, sojusznik polskiego króla, zdobył Kamienną Górę.

1348

22 listopada 1348 roku pokój z królestwem czeskim w Namysłowie: Śląsk pozostawał przy koronie czeskiej, w zamian za przyrzeczone przez króla Karola IV poparcie dla polskich pretensji terytorialnych wobec Krzyżaków i Brandenburgii.

1350

Ciężki najazd litewski na Mazowsze (zniszczenie Warszawy, Czerska, złupienie ziemi łęczyckiej). Bitwa k. Sochaczewa (20 maja), zakończona świetnym zwycięstwem wojska polskiego pod dowództwem Kazimierza Wielkiego. Klęskę tę Litwini postanowili sobie powetować sierpniowym atakiem na Ruś, podczas którego zdobyli Bełz, Brześć n. Bugiem, Chełm i Wołyń, ale nie udał im się zamiar opanowania Lwowa, który obroniły oddziały polskie.

1351

Wyprawa odwetowa sprzymierzonych sił zbrojnych Polski i Węgier na Podlasie przeciw Litwinom. Mimo udziału w kampanii królów obu państw, nie przyniosła spodziewanych wyników. Po bezpotomnej śmierci księcia Bolesława król polski objął jego księstwo płockie i przyciągnął na swoją stronę żyjących książąt mazowieckich.

1353

Najazdy książąt litewskich na Ruś. Nieudane próby zdobycia przez nich Lwowa, spustoszenie Halicza, dojście pod Zawichost.

Król polski wyjednuje u papieża ogłoszenie (w 1354 roku) wyprawy krzyżowej przeciwko Litwinom.

 Osadzenie królowej Adelajdy w zamku żarnowieckim.

1355

24 stycznia 1355 roku przywilej Ludwika, króla Węgier, wystawiony w Budzie (po zaakceptowaniu przez stronę polską sukcesji andegaweńskiej), obiecuje Polakom, że po objęciu przezeń rządów w Polsce, nie będą płacić podatków nadzwyczajnych.

Wyprawa króla Kazimierza na Wołyń przeciw Litwinom, przerwana na skutek zdradzieckiej inwazji krzyżackiej na Mazowsze, potępionej (w 1356 roku) przez papieża.

27 grudnia 1355 roku Król Kazimierz przyjmuje w Kaliszu od księcia Siemowita III hołd lenny z całego Mazowsza.

1356

17 czerwca 1356 roku król Kazimierz wystawił przywilej lokacji miasta Lwowa na prawie magdeburskim. Lokację tę przeprowadził władca po spaleniu (w wyniku najazdów litewskich) miasta wcześniejszego, którego centrum przesunięto spod Wysokiego Zamku na miejsca dogodniejsze, wokół dzisiejszego rynku.

Układ o przyjaźni między Polską a Czechami. W zamian za przekazanie królestwu czeskiemu Kluczborka, Byczyny i Wołczyna król czeski (i zarazem cesarz niemiecki)

Karol IV potwierdził Kazimierzowi Wielkiemu prawa zwierzchnie do Mazowsza oraz obiecał Polakom, zagrożonym ze strony litewskiej i krzyżackiej, pomoc wojskową.

Niepowodzenia na Wołyniu w wojnie z książętami litewskimi.

Ustanowienie Sądu Wyższego Prawa Magdeburskiego na zamku krakowskim oraz Sądu Sześciu Miast.

1357

Zakończenie intensywnych prac kodyfikacyjnych nad statutami wiślicko- piotrkowskimi, w wyniku których powstały oddzielne teksty prawa dla Wielkopolski (statut piotrkowski) i Małopolski (statut wiślicki).

1358

Rozejm Polski z Litwą.

Pojmanie w Kaliszu (skazanego w 1354 roku na banicję, ale później ułaskawionego) Maćka Borkowica, wojewody poznańskiego, który sprzeniewierzył się łasce królewskiej  i za rozboje oraz zdzierstwa, dokonywane na ziemiach pogranicznych, został odesłany do zamku olsztyńskiego k. Częstochowy i skazany na śmierć głodową.

1360

Zbliżenie polsko-litewskie, przypieczętowane małżeństwem wnuka królewskiego, Kaźka, księcia wołogosko-słupskiego, z Kenną, córką wielkiego księcia litewskiego, Olgierda.

Odrzucona przez Kazimierza królowa Adelajda opuszcza królestwo polskie.

1363

Ślub króla polskiego z Jadwigą, księżniczką żagańską. Papież jednak, niewątpliwie także pod wpływem cesarza Karola IV, uznał to małżeństwo za nielegalne, a to z powodu niewygasłego formalnie związku króla z Adelajdą Heską, z którą kuria awiniońska nie udzieliła Kazimierzowi rozwodu.

Ślub w Krakowie Karola IV z Elżbietą, księżniczką wołogosko-słupską, wnuczką Kazimierza Wielkiego.

Pojednanie za sprawą polskiego króla skłóconych Karola IV z Ludwikiem Węgierskim.

Porozumienie władcy polskiego z królem duńskim, Waldemarem IV Aterdagiem, skierowane przeciwko Krzyżakom, a także Luksemburczykom, usiłującym zdobyć władzę w Brandenburgii.

Ustanowienie, za wsparciem króla Kazimierza, biskupstwa ormiańskiego we Lwowie. Z tego okresu pochodzi zapewne korpus lwowskiej katedry ormiańskiej, najwspanialszego zabytku architektury wschodniej na ziemiach królestwa polskiego.

1364

12 maja 1364 roku Kazimierz Wielki wystawił akt fundacyjny uniwersytetu krakowskiego, nazywanego też po łacinie Studium Generale Cracoviense.

W sierpniu 1364 roku spotkanie w Krakowie monarchów środkowoeuropejskich, które podniosło wysoko prestiż królestwa polskiego. Punktem kulminacyjnym owego kongresu monarchów była słynna uczta Wierzynka.

1365

Król polski odebrał od władających Brandeburgią, a niechętnych Luksemburczykom, panów von Osten hołd lenny z Santoka i Drezdenka z wsiami okolicznymi.

Trzecie małżeństwo króla Kazimierza, którego żoną została Jadwiga, córka Henryka głogowsko-żagańskiego, najpotężniejszego (po Bolku świdnickim) księcia śląskiego.

1366

25 czerwca 1366 roku król Kazimierz wystawił przywilej, na którego podstawie nastąpiła ponowna lokacja podkrakowskiego miasta Kleparza, nazywanego (od kolegiaty św. Floriana) w XIV i XV w. Florencją.

Kolejna wyprawa króla Kazimierza na Ruś i przyłączenie do królestwa polskiego ziemi chełmskiej, bełzkiej i włodzimierskiej oraz Podola.

Wizyta króla polskiego w Malborku, przyjmowanego tam wystawnie przez wielkiego mistrza Winrycha Kniprode, który starał się pokazać całą potęgę krzyżacką, aby uzmysłowić polskiemu władcy, iż Zakonu nie można pokonać.

1367

Wyprawa króla Kazimierza na Podole i poddanie tej krainy (oraz włodzimierskiej części Wołynia) władztwu polskiemu.

Powołanie metropolii Kościoła łacińskiego w Haliczu, przeniesionej później (1412) do Lwowa.

1368

Nieudana wyprawa zbrojna Kazimierza Wielkiego do Mołdawii - na prośbę hospodara Stefana przeciw jego bratu, Piotrowi.

Odstąpienie Polsce przez Brandenburgię ziemi wałeckiej z grodami w Wałczu, Starym Drawsku i Czaplinku (co umożliwiło bezpośrednią styczność ziem polskich z zaprzyjaźnionym Pomorzem Zachodnim).

Drugie małżeństwo Kaźka wołogosko- słupskiego (z Małgorzatą, córką Siemowita III mazowieckiego) i uposażenie go przez Kazimierza Wielkiego ziemią sieradzko-łęczycką, dobrzyńską i kujawską, a także Złotowem i Wałczem, które miał przejąć po śmierci polskiego króla.

Ogłoszenie ordynacji dla żup krakowskich, podstawy państwowej gospodarki solnej.

Zgon Bolka, księcia świdnickiego, siostrzeńca króla polskiego, i utrata jego księstwa na rzecz Karola IV.

1369

Wyjazd króla na Węgry i deklaracja Kazimierza oraz Ludwika Węgierskiego, że nie będą wchodzić z Luksemburgami w jakiekolwiek układy rodzinne.

Zjazd w Łowiczu i wciągnięcie do koalicji antyluksemburskiej książąt śląskich (cieszyńskiego, niemodlińskiego i żagańskiego) oraz Piotra, biskupa lubuskiego.

1370

14 maja 1370 roku przeciągnięcie Kaźka wołogosko- słupskiego, wnuka Kazimierza Wielkiego, na stronę Luksemburgów przez króla czeskiego i cesarza (Karol IV był mężem Elżbiety, siostry Kaźka), za obietnicę przekazania mu marchii wkrzańskiej.

5 listopada 1370 roku śmierć króla Kazimierza Wielkiego w zamku wawelskim.

Utrata Santoka i Drezdenka na rzecz Brandenburgii.

W listopadzie 1370 roku najazdy litewskie pod wodzą Kiejstuta i Lubarta, spustoszenie ziemi lubelskiej i sandomierskiej (w tym klasztoru Benedyktynów na Łysej Górze). Utrata części włodzimierskiej Wołynia.

W listopadzie 1370 roku zerwanie zależności lennej przez księcia mazowieckiego, Siemowita III, i włączenie przezeń księstwa płockiego do swoich posiadłości.

Źródło: "Wielka Historia Polski" Wydawnictwo Pinnex, Kraków 2000