Panowanie Władysława Łokietka (1306 - 33). Kalendarium wydarzeń

1306

Łokietek opanowuje Małopolskę, księstwo sieradzko-łęczyckie, Kujawy i Pomorze.

VI. Wielkopolskę zajmuje Henryk głogowski.

Książę wrocławski Bolesław Hojny zajmuje Kalisz.

4 VIII. Zamordowanie w Ołomuńcu Wacława III.

Umiera książę dobrzyński Siemowit, syn Kazimierza Konradowica.

1308

Zajęcie Pomorza Gdańskiego przez Krzyżaków. Wobec napadu na Gdańsk Brandenburczyków dowódca grodu gdańskiego, sędzia pomorski Bogusza, za wiedzą Władysława Łokietka wzywa na pomoc Krzyżaków. Ci wypierają Brandenburczyków z Pomorza, ale następnie usuwają rycerzy polskich z grodu i więżą Boguszę (VIII - IX). Wobec oporu rycerzy polskich Krzyżacy dokonują rzezi ich i ich rodzin oraz mieszczan wiernych Łokietkowi (miało zginąć 100 - 400  ludzi) i palą miasto.

Zatarg Władysława Łokietka z biskupem Janem Muskatą. W walce tej sprzymierzeńcem Łokietka jest arcybiskup Jakub Świnka, który wyklął Muskatę i zawiesił go w czynnościach, podczas gdy książę zajął biskupie zamki i ostatecznie go uwięził. Legat papieski zatwierdza klątwę rzuconą przez biskupa na księcia.

1309

Wielki mistrz Zakonu Krzyżackiego Zygfryd von Feuchtwangen przenosi swą siedzibę z Wenecji do Malborka.

9 XII. Umiera Henryk głogowski. Został pochowany w klasztorze cysterskim w Lubiążu.

Po śmierci Henryka głogowskiego księstwo głogowskie i Wielkopolska przechodzą w ręce jego pięciu synów.

1310

30 IV. Narodziny syna Władysława Łokietka, Kazimierza (później zwanego Wielkim).

Małżeństwo księcia świdnickiego Bernarda z Kunegundą, córką Władysława Łokietka.

Frombork uzyskuje lubeckie prawo miejskie.

1311

Bunt mieszczan Krakowa, Sandomierza, Wieliczki i Miechowa, pod wodzą krakowskiego wójta Alberta i biskupa Jana Muskaty, przeciwko Władysławowi Łokietkowi. Buntownicy są zwolennikami panowania w Polsce króla czeskiego Jana Luksemburskiego, który jako namiestnika wysyła do Krakowa księcia opolskiego Bolka. Z pomocą węgierską Łokietek tłumi rebelię, Bolko i Albert wycofują się na Śląsk, a Kraków zostaje ukarany cofnięciem wcześniejszych przywilejów, zniesieniem dziedzicznego wójtostwa i zakazem używania języka niemieckiego w księgach miejskich.

1312

Podział   księstwa   głogowskiego i Wielkopolski między synów Henryka głogowskiego. Henryk II Wierny wraz z najmłodszymi braćmi, Janem i Przemkiem, otrzymują Żagań i Poznań, Konrad oleśnicki wraz z młodszym bratem Bolesławem - księstwo oleśnickie,  Kalisz i  Gniezno   (Konrad   zatrzymuje w swych rękach Namysłów i Kalisz, Bolesław zaś - Oleśnicę i Gniezno).

Jawne faworyzowanie niemieckich doradców, podział kraju i zrzeczenie się swoich praw do Pomorza na rzecz Brandenburgii, wywołują bunt rycerstwa przeciwko Głogowczykom. Rokoszanie, których popiera arcybiskup Jakub Świnka i biskup poznański Andrzej Zaremba, rzucając klątwę na Głogowczyków, opowiadają się za Władysławem Łokietkiem.

1314

4 III. Umiera arcybiskup Jakub Świnka.

Władysław Łokietek zajmuje Wielkopolskę po stłumieniu buntu wójta Poznania Przemka. Po zdobyciu miasta książę skasował dziedziczne wójtostwo.

1316

Władysław Łokietek odpiera kilkakrotne najazdy margrabiego brandenburskiego Waldemara, interweniującego w Wielkopolsce na rzecz Głogowczyków.

1317

15 I. Borzysław uzyskuje godność arcybiskupa  gnieźnieńskiego.

1318

Władysław Łokietek przywraca biskupstwo krakowskie Janowi Muskacie.

Zjazd ogólnopolski w Sulejowie formułuje  petycję   do   papieża w sprawie koronacji Władysława Łokietka.

1320

20 I. Arcybiskup gnieźnieński Janisław koronuje Władysława Łokietka w katedrze wawelskiej na króla Polski.

6 VII. Małżeństwo króla węgierskiego Karola Roberta z Elżbietą, córką Władysława Łokietka.

Biskupem krakowskim zostaje Nanker.

2 X. Synod w Uniejowie wydaje statuty przeciw nadużyciom w Kościele.

6 lipca 1320 roku w Budzie odbył się ślub Elżbiety, córki Władysława Łokietka, a siostry Kazimierza Wielkiego, z Karolem Robertem, królem węgierskim. Było to już trzecie małżeństwo Karola Roberta, ale najbardziej udane i długotrwałe. Elżbieta urodziła mu pięciu synów. Jako koronowana królowa Węgier posiadała własny dwór i kancelarię, zaś talent polityczny zapewnił jej silną pozycję przy królu i duży wpływ na bieg spraw państwowych. Pamiętała o kraju ojczystym i przyczyniła się walnie do współpracy politycznej (a także gospodarczej i kulturalnej) obu królestw.

1321

9 lutego 1321 roku  powołany przez papieża, Jana XXII, sąd w Brześciu Kujawskim skazał zakon krzyżacki na oddanie królowi polskiemu Pomorza oraz na ponad 30 tysięcy grzywien odszkodowania. Korzystny dla strony polskiej, wyrok ten pozostał niestety na papierze, gdyż nie podporządkowali mu się Krzyżacy, odwołując się odeń do papieża, zaś Władysław Łokietek był za mało potężny, aby go wprowadzić siłą w życie.

1323

Połączone siły zbrojne polskie i węgierskie  wkroczyły na podporządkowaną Tatarom Ruś Halicko-Włodzimierską, gdzie osadziły księcia mazowieckiego Bolesława Trojdenowicza, który dziedziczył tron halicko - włodzimierski po matce Marii, córce Jerzego I, króla halickiego.

1325

Sojusz polsko-litewski, zawarty między królem Władysławem Łokietkiem a księciem litewskim Giedyminem. Skierowany był przeciw Krzyżakom, ale też regulował stosunki wzajemne. Litwini przekazali Polsce dziesiątki jeńców wojennych, przeprowadzono również układy w sprawie chrystianizacji Litwy. Porozumienie przypieczętowało małżeństwo królewicza Kazimierza z Aldoną, córką Giedymina, która otrzymała na chrzcie imię Anna. Ślub i uroczystości weselne odbyły się 16 października w Krakowie.

1327

W lutym 1327 roku najazd sprzymierzonego z Krzyżakami króla czeskiego, Jana Luksemburskiego, na Kraków. Dopiero na interwencję dyplomatyczną oraz wojskową ze strony Karola Roberta, króla węgierskiego, Luksemburczyk przerwał działania wojenne i wycofał się. Niepowodzenia te powetował sobie na Śląsku, gdzie zmusił większość tamtejszych książąt do złożenia sobie hołdu lennego. Skomplikowała się także sytuacja na pograniczu polsko - krzyżackim - przy chwiejnej postawie książąt mazowieckich wobec króla polskiego, niezdolnego do przeciwstawienia się potędze Zakonu.

1329

Styczeń - luty 1329 roku kolejny najazd króla Jana Luksemburskiego, który przemaszerował bez zgody Łokietka przez ziemie polskie i wyprawił się razem z Krzyżakami na Żmudź. Wówczas Łokietek zaatakował, pozostającą w rękach Krzyżaków od 1226 roku, ziemię chełmińską. Była to cenna pomoc dla Giedymina, ale też naraziła stronę polską na atak czesko-krzyżacki na Dobrzyń, który został zdobyty, oraz na księstwo płockie, którego władca, książę Wacław został przymuszony (29 marca) przez Luksemburczyka do uznania jego zwierzchności lennej. Nadto król czeski nadał Krzyżakom uroczyście Pomorze jako nagrodę za prowadzenie chrystianizacji w stosunku do pogańskich Litwinów.

Koniec kwietnia 1329 roku najazdy krzyżackie na Kujawy, podczas których został zdobyty i spalony Włocławek (razem z katedrą), a także Raciążek i Przedecz, natomiast król czeski zmuszał do hołdu lennego kolejnych książąt śląskich (legnickiego, oleśnickiego, ścinawskiego i żagańskiego).

W lipcu 1329 roku najazd krzyżacki na ziemie książąt mazowieckich Siemowita i Trojdena; zastopowany i odparty.

W październiku 1329 roku król polski zawarł trzyletni sojusz z Brandenburgią w celu odizolowania jej od Krzyżaków.

1330

W marcu 1330 roku Krzyżacy za 4 800 grzywien odkupili od króla Jana czeskiego ziemię dobrzyńską (zajętą przezeń w 1329 roku).

W maju 1330 roku kolejny najazd Krzyżaków na Kujawy. Wymordowali w Wyszogrodzie Kujawskim dwustu członków załogi, która poddała im warownię, w czerwcu i lipcu spalili Nakło (gdzie wymordowali 66 jego mieszkańców), opanowali Raciąż, Radziejów i Bydgoszcz.

W czerwcu 1330 roku na wiecu w Chęcinach Łokietek ogłosił wyprawę powszechną przeciw zakonowi krzyżackiemu i zaatakował we współdziałaniu z księciem Giedyminem zajęte przez Krzyżaków grody kujawskie. Nie zdobył jednak Dobrzynia, a Giedymin nie opanował Lubawy. Wówczas król polski skierował wojska ku ziemi chełmińskiej. Rezultatem tych starć zbrojnych było porozumienie z Krzyżakami, w wyniku którego obie strony zgodziły się na kilkumiesięczny rozejm.

Lokacja miasta Tarnowa na prawie magdeburskim na podstawie zezwolenia królewskiego przez Spycimira Leliwitę na obszarze jego wsi Tarnów.

1331

26 maja 1331 roku przejęcie Wielkopolski, Kujaw i ziemi sandomierskiej w zarząd przez Kazimierza Wielkiego, uchwalone na wiecu w Chęcinach, na co Krzyżacy zareagowali nieudaną próbą pojmania (22 lipca) królewicza w Pyzdrach.

8 lipca 1331 roku w  Malborku zmowa Krzyżaków i Luksemburczyka w sprawie dalszych wspólnych działań wojennych przeciw Polsce. Wojska czeskie miały zaatakować grody i miasta Wielkopolski od strony Śląska, zaś krzyżackie od strony Pomorza Gdańskiego.

Koniec lipca 1331 roku napad Krzyżaków na Pyzdry, gdzie jednak nie zdołali pojmać przebywającego tam królewicza Kazimierza.

We wrześniu 1331 roku Krzyżacy niszczą Łęczycę i Sieradz oraz oblegają Kalisz.

27 września 1331 roku nie rozstrzygnięta bitwa pod Płowcami, udowadniająca jednak, iż Krzyżacy nie są niepokonani.

We wrześniu 1331 roku główne siły krzyżackie zniszczyły Łęczycę oraz Sieradz i udały się pod Kalisz, gdzie miały się połączyć z wojskami czeskimi. Ponieważ król Jan czeski nie przybył w oznaczonym czasie, a gród kaliski przetrzymał oblężenie, siły krzyżackie odstąpiły spod Kalisza i pod koniec września zaczęły się wycofywać z ogromnymi łupami. Podążał za nimi Łokietek, który zdołał zebrać naprędce rycerstwo małopolskie i część wielkopolskiego. Po starciu pod Koninem i złupieniu przez Krzyżaków Radziejowa dowódca sił zakonnych Otto von Luterberg podzielił swoją, liczącą ok. 7 tysięcy ludzi, armię na dwie części. 

Sam prowadził grupę pierwszą (ok. 4 tysiące ludzi) i ruszył na Brześć, grupa druga pod wodzą wielkiego marszałka zakonu, Dietricha von Altenburga, nieco mniej liczebna, miała dowieźć ku ziemiom Zakonu tabory ze zdobyczą. Korzystając z mgły, zaatakował Łokietek pod Płowcami znienacka tę właśnie kolumnę krzyżacką. Bitwa trwała długo, koło południa Krzyżacy zostali rozgromieni, wielki marszałek dostał się do niewoli, polegli wielki komtur Zakonu oraz komturowie Elbląga i Gdańska, zostały zdobyte tabory. Zawiadomione o porażce oddziały główne z Luterbergiem na czele zaczęły powracać spod Brześcia i bitwa rozgorzała na nowo. Krzyżacy odbili wielkiego marszałka i utrzymali pole bitwy. Przebieg tej fazy starcia nie jest dobrze znany, ale było ono krwawe i nie rozstrzygnięte. Pochowano 4187 poległych, przy czym znaczne straty poniosła również strona polska. Pozostaje jednak faktem, że Krzyżacy zostali zmuszeni do rezygnacji z oblężenia Brześcia i opuszczenia Kujaw. Bitwę pod Płowcami potraktowano wśród przyjaciół Polski jako sygnał, że Krzyżacy są do zwyciężenia.

W październiku 1331 roku Jan Luksemburski znalazł się z wojskiem u granic Wielkopolski i obległ wkrótce Poznań. Zniechęcony jednak brakiem powodzenia skłonił się ku rozejmowi z Polakami i opuścił królestwo polskie, obsadzając twierdze południowej Wielkopolski swoimi załogami, które w lecie 1332 roku odzyska królewicz Kazimierz.

1333

2 marca 1333 roku śmierć króla Władysława Łokietka.

Źródło: "Wielka Historia Polski" Wydawnictwo Pinnex, Kraków 2000