Polityka Bolesława Chrobrego. Koronacja i śmierć króla w 1025 r.

Mocarstwowa polityka Bolesława Chrobrego niosła za sobą określone niebezpieczeństwa. Ciężar ciągłych wojen, utrzymywanie dużych sił zbrojnych i koszty wielkiej polityki spadały na barki poddanych. Nadmierna eksploatacja społeczeństwa przez państwo i Kościół musiała wywołać odruch niezadowolenia ludności, czego pewne ślady (w postaci jakichś rozruchów ludowych pod hasłami powrotu do dawnej religii) mamy już odnotowane w czasach Bolesława Chrobrego.

Te tendencje ujawnią się z dużą ostrością w następnym dziesięcioleciu, przynosząc w rezultacie załamanie się pierwszego państwa piastowskiego i jego organizacji kościelnej. Korzystając ze śmierci cesarza Henryka II w 1024 r., koronował się Bolesław Chrobry w Wielkanoc (18 IV) 1025 r. Koronacja tylko o miesiąc poprzedziła śmierć króla. W tym samym roku odbyła się koronacja Mieszka II, widomy znak kontynuacji polityki Bolesława Chrobrego, symbol niepodzielności i niezależności państwa.

W Niemczech koronacja Mieszka II została przyjęta jako czyn nadętego pychą buntownika. Jednak nie wszyscy w Niemczech nazywali Mieszka uzurpatorem. Przysyłając nowemu władcy Polski księgę liturgiczną Matylda lotaryńska opatrzyła ją w list dedykacyjny. Zawierał on pochwałę niezwyciężonego króla Polski, któremu łaska boża nadała tytuł i godność królewską i wyposażyła go hojnie w przymioty niezbędne do sztuki władania.

Matylda była córką księcia szwabskiego Hermana i matką Konrada Młodszego, kontrkandydata do tronu niemieckiego. Powiązania Mieszka II z możnymi saskimi, a przez żonę także z arystokracją lotaryńską, czyniły go pożądanym sojusznikiem opozycji niemieckiej przeciwko Konradowi II.

Być może zawarte w liście Matyldy życzenie dla Mieszka odniesienia zwycięstwa nad wrogiem, wiązało się z nadzieją tego niemieckiego stronnictwa na pokonanie Konrada II. Jednak opozycja ta okazała się zbyt słaba. Konrad II szybko uporządkował sprawy niemieckie, a wyprawa włoska w 1027 r. przyniosła mu koronę cesarską. Koronacja Mieszka II i wykluczenie z dziedziczenia jego starszego przyrodniego brata Bezpryma, doprowadziły rychło do konfliktu w łonie dynastii.

Bezprym, wysuwając pretensje do tronu, znalazł sojusznika w osobie młodszego brata Mieszka II, Ottona. Wykrycie spisku przez Mieszka II spowodowało bądź ucieczkę, bądź wygnanie malkontentów z kraju. Bezprym znalazł się na Rusi, a Otton w Niemczech.

W 1028 r. Mieszko II zaatakował Saksonię, co spowodowało w roku następnym odwetową wyprawę Konrada II. Załamała się ona jednak na bezskutecznym oblężeniu Budziszyna. W kolejnej wyprawie Mieszko wraz z Lucicami w styczniu 1030 r. spustoszył tereny między Łabą i Salą. Jednak ten sam rok przyniósł Polsce straty terytorialne.

Zawiązał się sojusz niemiecko-ruski, który ujawnił się, gdy w 1030 r. Jarosław Mądry zdobył Bełz. Równocześnie Brzetysław, syn księcia czeskiego Udalryka, zajął Morawy, które zatrzymał jako własną dzielnicę. Sojusz niemiecko- ruski w pełni ujawnił się w roku 1031. Zaatakowano Polskę z dwóch stron, przy czym Bezprym i Otton odegrali rolę koordynatorów tych najazdów. Gdy we wrześniu 1031 r. Mieszko bronił Milska i Łużyc przed najazdem cesarza, książęta ruscy, Jarosław i Mścisław, zdobyli Grody Czerwieńskie.

Zaskoczony Mieszko zmuszony został do odstąpienia Konradowi II Milska i Łużyc oraz złożenia obietnicy zwrotu łupów i jeńców, zdobytych w roku poprzednim. Ustępstwa na rzecz Niemiec nie zapobiegły ostatecznej katastrofie Mieszka II. Władzę, z pomocą Rusinów i części polskiego rycerstwa, zdobył Bezprym, który natychmiast odesłał na dwór cesarski żonę Mieszka II, Rychezę, z insygniami koronacyjnymi. Mieszko uciekł do Czech, gdzie panujący Udalryk kazał go wykastrować i wtrącił do więzienia.

Rządy Bezpryma były krwawe i krótkie. Prawdopodobnie doszło już wtedy do buntów ludności pod hasłem powrotu do pogaństwa. Bezprym, srożąc się przeciwko dawnym przeciwnikom i lekceważąc swych zwolenników, zraził do siebie nawet swego brata Ottona.

Ten porozumiał się z Mieszkiem, czego rezultatem był skrytobójczy zamach na Bezpryma w kwietniu 1032 r. Śmierć Bezpryma umożliwiła powrót Mieszka II do kraju. Zmuszony był jednak 7 lipca 1032 r. w Merseburgu zrzec się godności królewskiej oraz zgodzić się na wydzielenie dzielnic Ottonowi i swemu stryjecznemu bratu Thiedrykowi. W 1033 r. zamordowany został przez swego drużynnika Otton, a Thiedryka, nie cieszącego się w kraju żadnym poparciem, łatwo usunięto.

Polska znalazła się znowu w rękach jednego władcy, lecz możliwość całkowitej odbudowy kraju przekreśliła przedwczesna śmierć Mieszka II, 10 maja 1034 r. 

Źródło: "Wielka Historia Polski" Wydawnictwo Pinnex, Kraków 2000