​Rządy Bolesława Krzywoustego (1107-1138). Kalendarium wydarzeń

1102

4 VI. Śmierć Władysława Hermana.

Synowie Władysława Hermana dokonują podziału kraju. Zbigniew, który otrzymał władzę zwierzchnią, prócz Wielkopolski zajmuje Kujawy, ziemię sieradzko-łęczycką i Mazowsze, Bolesław otrzymuje Śląsk i Małopolskę.

1103

Sojusz Bolesława Krzywoustego z Rusią, przypieczętowany jego małżeństwem ze Zbysławą, córką wielkiego księcia kijowskiego Świętopełka II. Na to małżeństwo papież udzielił dyspensy, gdyż między małżonkami zachodził trzeci stopień pokrewieństwa.

Związki z Rusią zostają wzmocnione przez małżeństwo brata Zbysławy, Jarosława Świętopełkowicza wołyńskiego, z nieznaną z imienia przyrodnią siostrą Bolesława Krzywoustego.

Najazd sprzymierzonych ze Zbigniewem Czechów na Śląsk.

Dwukrotne odwetowe najazdy Bolesława Krzywoustego na Morawy.

Biskup Beauvais Walo (Gwalo), legat papieski na Polskę, składa z urzędu dwóch biskupów. Jednym z nich był prawdopodobnie biskup krakowski Czesław. Jego miejsce zajął Baldwin.

W trakcie wyprawy Bolesława Krzywoustego na Pomorze zostaje zdobyty Białogard nad Parsętą.

Bolesław Krzywousty funduje opactwo benedyktyńskie Święty Krzyż na Łysej Górze.

1104 - 1106

Trzykrotne wyprawy Bolesława Krzywoustego i jego wojewody Skarbimira na Pomorze, podczas których został zdobyty Bytów.

1105

Sojusz Bolesława Krzywoustego z królem węgierskim Kolomanem I. Obydwaj interweniują w Czechach na rzecz Świętopełka. Zjazd Bolesława Krzywoustego ze Zbigniewem, podczas którego obaj bracia nawzajem zaprzysięgli sobie, że żaden z nich bez drugiego nie będzie wchodził z wrogami w umowy co do pokoju lub wojny, ani też jeden bez drugiego nie zawrze z nikim żadnego przymierza, wreszcie, że jeden drugiemu przyjdzie z pomocą przeciw wrogom i w każdej potrzebie (Anonim zw. Gallem).

Narodziny Władysława (później zwanego Wygnańcem), syna Bolesława Krzywoustego i Zbysławy.

1106

Bratobójcza wojna Bolesława Krzywoustego ze Zbigniewem. Zdaniem kronikarza Anonima zw. Gallem konflikt sprowokował Zbigniew, który za sprawą złych rad nie dochowywał bratu ani wiary, ani przysięgi i był przyjacielem wrogów brata, a wrogiem przyjaciół. Sojusze wiązały Zbigniewa z Czechami i Pomorzanami, podczas gdy Bolesław sprzymierzony był z Rusią i Węgrami oraz zainteresowany podbojem Pomorza. Atak Bolesława na Kalisz i Spicymierz wyeliminował stronnika Zbigniewa, arcybiskupa Marcina. Następnie Bolesław z posiłkami ruskimi i węgierskimi, pokonał Zbigniewa na Mazowszu. Przy pośrednictwie szwagra Bolesława, Jarosława wołyńskiego i biskupa krakowskiego Baldwina, zawarto układ, w którym Zbigniew zaprzysiągł, że nigdy bratu nie będzie przeciwny, lecz we wszystkim będzie posłuszny, czyli zrzekł się zwierzchniej władzy w kraju i jako lennik swego brata utrzymał się jedynie na Mazowszu.

1107

Bolesław Krzywousty, mimo braku pomocy Zbigniewa, uderza na Pomorze, zdobywa Białogard i narzuca zależność jakiemuś księciu pomorskiemu. Bolesław Krzywousty, z pomocą Węgrów i Rusinów, uderza niespodziewanie na Zbigniewa. Wypędził go całkowicie z królestwa polskiego. Tak to przez złych doradców skończyło się władztwo Zbigniewa, a całe królestwo polskie zostało zjednoczone pod panowaniem Bolesława (Anonim zw. Gallem). Zbigniew uszedł do Czech, a następnie na dwór króla niemieckiego Henryka V.

1108

Wyprawa Bolesława Krzywoustego na Prusy.

Pomorzanie napadają na Wielkopolskę. Podczas wyprawy Bolesława Krzywoustego na Pomorze zostaje zdobyty Czarnków nad Notecią.

Rycerstwo polskie zajęło należący do Morawian Racibórz.

Dywersyjny atak Bolesława Krzywoustego na Czechy w interesie wygnanego Borzywoja. Osadzenie Borzywoja w Pradze się nie powiodło, lecz polska wyprawa zmusiła Henryka V i księcia czeskiego Świętopełka do poniechania działań wojennych na Węgrzech.

Pomorzanie atakują należący do Polski gród Ujście nad Notecią.

1109

Wyprawa Bolesława Krzywoustego na Pomorze i zdobycie grodu Wieleń nad Notecią. Pomorzanie zaatakowali Mazowsze; zostają pokonani przez komesa Magnusa.

VIII. Bolesław Krzywousty organizuje wyprawę na Pomorze i zajmuje Nakło nad Notecią.

Wojna polsko-niemiecka. Król niemiecki Henryk V, pod pretekstem obrony praw Zbigniewa, rusza na Polskę z 10-tysięczną armią (VIII) trasą Krosno Odrzańskie - Bytom - Głogów, gdzie Henryk V, oczekując pomocy czeskiej, przystępuje do oblężenia grodu (24 VIII). Na czas porozumienia się z Bolesławem Krzywoustym obrońcy oddali Henrykowi V zakładników. Ale polski władca zagroził głogowianom szubienicą, gdyby gród poddali, więc Henryk V sądząc, że litość nad synami i krewniakami zmiękczy serca mieszczan, polecił co znaczniejszych pochodzeniem spośród zakładników z miasta oraz syna komesa [grodowego] przywiązać do machin oblężniczych, w przekonaniu, że tak bez krwi rozlewu otworzy sobie bramy miasta. A tymczasem grodzianie wcale nie oszczędzali [własnych] synów i krewnych więcej niż Czechów i Niemców... (Anonim zw. Gallem). Pomimo przybycia posiłków czeskich i dwutygodniowe go jeszcze oblężenia Głogów się nie poddał. Podjęty następnie przez Niemców marsz na Wrocław okazał się dla nich fatalny wobec stałych ataków Bolesława Krzywoustego. Król niemiecki gotów był już teraz się wycofać za sumę 300 grzywien, na co Bolesław ofiarował mu pokój, ale nie za cenę denarów. Wolał bowiem w tej chwili stracić królestwo Polski, broniąc jego wolności, niż na zawsze spokojnie je zachować w hańbie [poddaństwa]. Pod Wrocławiem Henryk V także nic nie uzyskał, jak [tylko] trupy na miejsce żywych. Wyprawa zaś znalazła kres w rejonie Ryczyny, gdzie zaczynała się przesieka, oddzielająca Śląsk Średni od Górnego, a miary niemieckich niepowodzeń dopełniło zamordowanie księcia czeskiego Świętopełka przez własnego rycerza (21 IX).

Według kroniki Wincentego Kadłubka wyprawa Henryka V miała się zakończyć świetnym zwycięstwem Bolesława na Psim Polu pod Wrocławiem, gdzie z powodu ilości trupów niemieckich zbiegła się niezmierna sfora psów, które pożerając tyle trupów wpadły w jakąś szaloną dzikość, tak, że nikt nie śmiał tamtędy przejść i dlatego owe miejsce nazywa się Psim Polem. Jednak kronikarz Bolesława Krzywoustego Anonim Gall, wiele miejsca poświęcając w swej kronice wyprawie z 1109 r., o bitwie na Psim Polu zupełnie nie wspomina. Wydaje się, że to Wincenty Kadłubek, znając określenie Psie Pole, swoim zwyczajem wymyśla etymologię nazwy, która w istocie znaczyła tylko, że w tym miejscu była psiarnia książęca.

9 IX. Śmierć Baldwina, biskupa krakowskiego.

Wyprawa Bolesława Krzywoustego na Pomorze.

1110

Zbigniew wraz z Czechami atakują bez powodzenia Śląsk.

Bolesław Krzywousty interweniuje w Czechach na rzecz Sobiesława. Polacy zwyciężają Czechów i Zbigniewa w bitwie nad Trutiną (X).

Wyprawa Bolesława Krzywoustego na Prusy.

1111

Bolesław pozwala wrócić do kraju Zbigniewowi pod warunkiem, że ten będzie się uważał za wasala, a nie za pana... Niebawem jednak Zbigniew zostaje pochwycony i oślepiony, gdyż podobno za podszeptem ludzi głupich... zachowywał się butnie. Stronnicy Zbigniewa oskarżyli zapewne Bolesława o cyniczną i wyrachowaną zbrodnię i prawdopodobnie planowano nawet złożenie bratobójcy z tronu. Zagrożony karami kościelnymi Bolesław odbywa pielgrzymkę pokutną na Węgry, w pokutnym worku poszedł też do Gniezna, okupując swój grzech wieloma darami na rzecz Kościoła, możnych i rycerstwa.

1112 - 1116

Powstaje Kronika polska Anonima zwanego Gallem, anonimowego mnicha, który przybył na dwór Bolesława Krzywoustego prawdopodobnie z Prowansji poprzez Węgry. Z inicjatywy rodu Awdańców, szczególnie kanclerza Michała Awdańca, spisał dzieje Polski od czasów najdawniejszych do 1114 r. Kronika, podzielona na trzy księgi, ma charakter res gestae Bolesława Krzywoustego, w której autor rytmiczną prozą łacińską spisał, przede wszystkim, dzieje Marsowego syna, zwycięskiego księcia imieniem Bolesław.

1112

Wyprawa Bolesława Krzywoustego na Pomorze. Opanowanie Wyszogrodu i Nakła.

1114

Bolesław Krzywousty wraz z wygnanym z Czech Sobiesławem zajmują Kłodzko. W pokoju, zawartym nad Nysą Kłodzką, potwierdzono rezygnację Czech z trybutu za Śląsk, Sobiesławowi nadano prowincję hradecką, a Polska oddała Kłodzko.

1115

Małżeństwo Bolesława Krzywoustego z Salomeą, córką Henryka, hrabiego Bergu. Małżeństwo to stanowiło potwierdzenie pokoju polsko-czeskiego, gdyż Salomea była siostrą Ryksy, żony Władysława czeskiego. Narodziny Leszka, syna Bolesława Krzywoustego i Salomei; zmarł on w wieku dziecięcym.

1116

Zajęcie przez Bolesława Krzywoustego Pomorza Gdańskiego, z dwoma bliżej nieokreślonymi grodami. Pomorze zostaje bezpośrednio wcielone do Polski. Narodziny Ryksy, córki Bolesława Krzywoustego i Salomei.

1117

Bunt wojewody Skarbimira z rodu Awdańców i jego oślepienie.

1119

Bolesław dwu książąt pomorskich pokonał w wojnie; jednego uwięził, a drugiego wypędził. Ta relacja jednego z roczników dotyczy albo ponownego opanowania Pomorza Gdańskiego, lub raczej zajęcia Kołobrzegu i Kamienia.

1121

Wyprawa Bolesława Krzywoustego na Pomorze Zachodnie. W walkach ginie książę odrzański Świętopełk. Bolesław zajmuje najpierw okolice Pyrzyc i Stargardu, a następnie zwycięża Pomorzan pod Niekładzem nad Regą, który to gród został zdobyty, a ludność wycięta w pień. Następnie po dłuższym oblężeniu zostaje zdobyty Szczecin. Kontynuując kampanię Polacy doszli w rejon Jezior Morzyckich, co oznacza, że Bolesław zajął także ziemie na zachodnim brzegu Odry, tereny należące do Wkrzan, wschodnich Czrezpienian, Doleńców, a częściowo także Redarów i Morzyczan.

1122

Narodziny Bolesława zwanego później Kędzierzawym, syna Bolesława Krzywoustego i Salomei.

1123

Bolesław III przeszedł morze i zajął grody. Tę wzmiankę interpretuje się najczęściej jako zajęcie przez księcia Polski wysp Wolina i Uznamu, aczkolwiek w grę mogła wchodzić także Rugia. Był to ostatni rozdział podboju Pomorza Zachodniego, którego książę, Warcisław, został lennikiem Polski zobowiązując się także do przyjęcia chrztu. Nieudana misja chrystianizacyjna Bernarda Hiszpana na Pomorzu. Misja dotarła do Wolina, gdzie mieszkańcy wykpili stosującego zasady ewangelicznego ubóstwa Bernarda.

Małżeństwo syna Bolesława Krzywoustego, Władysława (Wygnańca) z Agnieszką, córką Leopolda III, margrabiego Austrii.

1124

Odnowienie biskupstwa kujawskiego z siedzibą we Włocławku. Utworzenie biskupstwa lubuskiego dla chrystianizacji Pomorza.

V - XII. Misja chrystianizacyjna biskupa bamberskiego Ottona. Misja, w której uczestniczył także zaufany księcia Bolesława, kapelan Wojciech, a zbrojną eskortą dowodził kasztelan santocki, Paweł, zakończyła się dużym sukcesem. Mimo pewnych trudności, zwłaszcza w Szczecinie i Wolinie, gdzie pobity grubą gałęzią Otto musiał nocą uciekać, biskup miał ufundować 10 kościołów i ochrzcić wiele ludzi, także z miejscowego możnowładztwa. Za to uzyskali Pomorzanie obniżenie należnego Polsce trybutu i ściślejsze określenie pomocy wojskowej, jaką winni byli świadczyć Bolesławowi Krzywoustemu.

1127

Ogłoszenie przez arcybiskupstwo gnieźnieńskie odnalezienia głowy św. Wojciecha. Podjęcie przez katedrę gnieźnieńską sprawy wywiezionych do Pragi w 1038 r. relikwii św. Wojciecha oznaczało pogorszenie stosunków polsko-czeskich.

1128

Wyprawa biskupa bamberskiego Ottona na Pomorze z ramienia króla niemieckiego Lotara III. Ottonowi udało się zlikwidować konflikt między księciem pomorskim Warcisławem a Bolesławem Krzywoustym. Warcisław oprócz hołdu musiał zobowiązać się do złożenia trybutu na rzecz katedry gnieźnieńskiej, co można tylko rozumieć jako kościelną zależność Pomorza od arcybiskupstwa gnieźnieńskiego. Otton podjął też plan założenia na Pomorzu dwóch biskupstw: w Szczecinie dla niemieckiej strefy wpływów na Zaodrzu i w Wolinie, mającym podlegać Gnieznu.

1129

Sojusz Bolesława Krzywoustego z Danią potwierdzony małżeństwem Ryksy, córki Bolesława Krzywoustego z Magnusem, synem Nielsa, króla duńskiego. Sojusz był wymierzony przeciwko Warcisławowi pomorskiemu i królowi niemieckiemu Lotarowi III i spowodował przywrócenie polskich wpływów na Pomorzu Zaodrzańskim.

1130

Narodziny Henryka Sandomierskiego, syna Bolesława Krzywoustego i Salomei (data przybliżona).

1131

Wskutek starań arcybiskupa magdeburskiego Norberta (założyciela zakonu norbertanów i późniejszego świętego), papież Innocenty II podporządkowuje diecezję poznańską arcybiskupstwu magdeburskiemu.

1132 - 1134

Cztery niszczycielskie najazdy księcia czeskiego Sobiesława na Śląsk.

1132

Nieskuteczna wyprawa Bolesława Krzywoustego na Węgry w celu osadzenia na tronie syna Kolomana, Borysa. Polacy zostają pokonani nad rzeką Sajo.

Fundacja klasztoru benedyktyńskiego w Sieciechowie.

1133

Innocenty II, ulegając prośbom arcybiskupa Magdeburskiego Norberta, zmienia arcybiskupstwo gnieźnieńskie w biskupstwo i wraz z innymi biskupstwami podporządkowuje je arcybiskupstwu w Magdeburgu.

1135

VII. Bolesław Krzywousty składa hołd lenny cesarzowi Lotarowi w Merseburgu. Wobec klęsk na Węgrzech, w walkach z Czechami i likwidacji polskiej prowincji kościelnej Bolesław Krzywousty postanawia uznać zależność niemiecką i po złożeniu przysiąg, w sam dzień święty, złożywszy ręce oddał hołd lenny cesarzowi i przed kroczącym uroczyście do kościoła niósł jego miecz. Bolesław zgodził się zawrzeć pokój z Węgrami i zaprzestać popierania Borysa, natomiast z Czechami doszło tylko do zawieszenia broni. Pytanie, z jakich ziem złożył Bolesław hołd, jest przedmiotem różnorodnych interpretacji. Większość historyków opowiada się za złożeniem hołdu z Pomorza i z nie zdobytej jeszcze Rugii, aczkolwiek istnieje też pogląd, że Bolesław Krzywousty uznał się lennikiem cesarza z całej Polski, za co otrzymał zgodę cesarską na podbicie Rugii.

1136

7 VII. Bulla Innocentego II przywraca Gnieznu rangę arcybiskupstwa. Wystawiona w Pizie, podkreśla odrębność i niezależność Kościoła polskiego i zatwierdza stan posiadania arcybiskupstwa gnieźnieńskiego.

Syn Bolesława Krzywoustego, Bolesław Kędzierzawy, żeni się z Wierzchosławą, córką Wsiewołoda, księcia nowogrodzkiego. W wianie przywozi ona Ewangeliarz księżnej Anastazji, bogato iluminowaną księgę liturgiczną, dzieło szkoły mozańskiej, z oprawą ozdobioną srebrnymi płaskorzeźbami.

Małżeństwo Ryksy, córki Bolesława Krzywoustego z Włodzimierzem Wsiewołodowiczem, księciem nowogrodzkim.

1137

Pokój Bolesława Krzywoustego z księciem czeskim Sobiesławem.

1138

Statut sukcesyjny Bolesława Krzywoustego, zwany jego Testamentem. Podział kraju na pięć dzielnic, z których cztery stanowiły dziedziczne uposażenie synów Bolesława Krzywoustego, a piąta terytorium princepsa - księcia zwierzchniego. Jako senior dzielnicę pryncypacką, składającą się z ziemi krakowskiej, łęczyckiej, części Wielkopolski z Kaliszem i Gnieznem oraz Pomorzem Gdańskim i zwierzchnictwem nad Pomorzem Zachodnim, objął Władysław II, który dziedzicznie panował także na Śląsku i w ziemi lubuskiej. Mazowsze z Kujawami otrzymał Bolesław IV Kędzierzawy, zachodnia część Wielkopolski z Poznaniem dostała się Mieszkowi III Staremu. Henryk prawdopodobnie nie objął wydzielonej mu w postaci ziemi sandomierskiej dzielnicy, jako małoletni pozostawał pod opieką matki Salomei. Nie wydzielono dzielnicy dla urodzonego w 1138 r. Kazimierza, który dopiero w 1166 r. otrzymał od Bolesława ziemię wiślicką.

 Małżeństwo syna Bolesława Krzywoustego, Mieszka Starego, z Elżbietą, prawdopodobnie córką króla węgierskiego Stefana II. Narodziny Kazimierza, zwanego później Sprawiedliwym.

28 X. Umiera w Sochaczewie Bolesław III Krzywousty. Pochowany został prawdopodobnie w katedrze płockiej.

Źródło: "Wielka Historia Polski" Wydawnictwo Pinnex, Kraków 2000